Azerbaycan'ın zaferinin ardından bölgedeki yeni gerçeklikler

Bölgenin yeni durumu, Azerbaycan ordusunun savaş meydanında elde ettiği zaferler ve Rusya'nın ara buluculuğunda 10 Kasım'da imzalanan bildiriyle belirlendi. Azerbaycan ordusunun 27 Eylül'de başlattığı operasyon başarılı olunca, Ermenistan yenilgiyi kabul edip, ateşkes bildirisini imzalayarak ordusunu bölgeden çekti.

44 gün süren operasyonlarda Azerbaycan Fuzuli, Cebrail, Zengilan, Gubadlı illeri ve Şuşa şehrini, Hocavend, Hocalı ve Ağdere illerinin ise bazı kısımlarını işgalden kurtardı, bildiri gereği Ermenistan güçleri, Ağdam, Kelbecer ve Laçın'dan çıktı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in, "Düşmanı topraklarımızdan kovduk ve yeni bir gerçeklik yarattık. Herkes bu gerçekliği kabullenecek." diye nitelendirdiği yeni gerçeklik, yıllardır işgal altında olan toprakların artık Azerbaycan'ın kontrolünde olmasını ve göçmenlerin ata yurtlarına geri dönmesini içeriyor.

Yeni süreçte, gerekli güvenlik ve altyapı olanakları sağlandıktan sonra kurtarılan kentlere daha önce buralardan göçmek zorunda kalan Azerbaycanlılar geri dönecek.

Azerbaycanlılar işgalden önceki evlerine dönecek

Azerbaycan ordusunun operasyonuyla kurtarılan Fuzuli, Cebrail, Zengilan, Gubadlı ve Şuşa'da işgalden önce olduğu gibi yine Azerbaycanlılar yaşayacak. Bu 5 ilin alt ve üstyapıları onarıldıktan sonra yaklaşık 30 yıldır mecburi göçkün olarak yaşayan Azerbaycanlılar eski evlerine dönebilecek.

Ateşkes bildirisi gereği Ermeni silahlı güçlerinden ve buraya sonradan yasa dışı şekilde yerleştirilen Ermeni nüfustan arındırılan Ağdam, Kelbecer ve Laçın illerinde de Azerbaycanlılar yaşayacak. Azerbaycan kaynaklarına göre, yaklaşık bir milyon Azerbaycanlı işgal nedeniyle topraklarından uzakta yaşıyordu. İşgalin sonlanmasıyla bu nüfusun topraklarına geri dönmesi bekleniyor.

Ateşkes bildirisinde Dağlık Karabağ bölgesinde herhangi bir yönetim statüsü yer almıyor. Karabağ bölgesindeki Hankendi, Hocavend, Hocalı ve Ağdere'de, şu an orada yaşayan Ermenilerle, işgal nedeniyle mecburen göçmek zorunda kalan Azerbaycanlılar yaşayacak. Bu bölgede yaşayan Ermeniler Azerbaycan vatandaşı olacak. Cumhurbaşkanı Aliyev, buradaki Ermenilerin hayatlarının öncekinden daha iyi olacağını her fırsatta dile getiriyor.

Buralarda yaşayan Ermeni halkın güvenliğini şimdilik Rus unsurlar sağlayacak. Bölgede kurulacak Türk-Rus ortak merkezi de ateşkesin uygulanmasını denetleyecek.

Yeni koridorlar inşa edilecek

Dağlık Karabağ ile Ermenistan arasında tek yol olan ve "Laçın koridoru" diye isimlendirilen güzergah, 5 yıl boyunca bölgede geçici görevli Rus askerlerinin kontrolünde olacak. Laçın kent merkezi, derinliği 5 kilometre olarak belirlenen koridorun içinde kaldığı için burada da 3 yıl boyunca Rus unsurlar bulunacak. Bu yolun 3 yıl içinde kent merkezinin dışına çıkartılması planlanıyor. Cumhurbaşkanı Aliyev'in daha kısa sürede tamamlanacağını söylediği yolun kullanıma açılmasıyla Laçın kent merkezindeki Rus askerlerinin görevleri tamamlanmış olacak.

Ermenistan'tan Hankendi'ne giden yol, Azerbaycan'ın işgalden kurtardığı ve kontrolüne aldığı Şuşa merkezinden geçiyor. Ateşkes gereği bu yol da şehir dışına çıkartılacak. Hankendi'nde yaşayan Azerbaycan vatandaşı Ermeniler, yapılacak çevre yoluyla Ermenistan'a gidip gelebilecek. Gelecek dönemde giriş çıkışların kontrolü Azerbaycan tarafından yapılacak.

Ateşkes görüşmelerinde Cumhurbaşkanı Aliyev'in özellikle talep ettiği Nahçıvan ile Azerbaycan'ın batı illerini bağlayan koridor da bölgenin yeni gerçeklerinden birisi olacak. Eski Sovyetler Birliği döneminde, Nahçıvan ile Azerbaycan'ın ana kısmı, demir yolu ve kara yoluyla birbirine bağlanıyordu. İşgal döneminde kopan bu bağlantı yeniden sağlanacak. Bu koridorun güvenliğini 5 yıl süreyle Rus askerleri sağlayacak. Rus askerlerinin bölgedeki görev süresi, taraflar itiraz etmediği sürece devam edecek. İtiraz eden taraf, sürenin dolmasından 6 ay önce bunu bildirmek zorunda olacak.

Koridorun tamamlanmasıyla Türkiye ile Azerbaycan arasında kara bağlantısı da sağlanmış olacak. Cumhurbaşkanı Aliyev, İran, Rusya, Türkiye ile isterse Ermenistan'ın da bu koridora katılabileceğini söyledi.

Dağlık Karabağ ve etrafındaki illeri, yeniden yapılanma, rehabilitasyon ve barış içinde bir arada yaşamanın yeniden sağlanacağı bir dönem bekliyor.