Suriye Anayasa Komitesi görüşmelerinin 5'inci turunda kritik dönemece giriliyor

Suriye'de Mart 2011'de barışçıl halk gösterileriyle başlayan ve Beşşar Esed rejiminin müdahalesiyle kan gölüne dönen iç savaşta neredeyse 10 yıl geride kaldı.

BM'nin, kimyasal silah kullanma, halkı açlığa sürükleme, tehcir, ablukaya alma, keyfi tutuklama ve işkence gibi savaş suçlarının işlendiğine dikkati çektiği iç savaşta, yüz binlerce sivil hayatını kaybetti.

Ülkedeki krizi sona erdirmeye yönelik siyasi çözüm arayışlarının en önemli halkasını ise Suriye Anayasa Komitesi görüşmeleri oluşturuyor.

Komitenin 5'inci turu, İsviçre'deki BM Cenevre Ofisi'nde yarın başlayacak.

Görüşmelerin ana gündem maddesi "anayasanın temel ilkeleri" olarak belirlendi.

Toplantılara başkanlık edecek Pedersen, muhaliflerin eş başkanı Hadi el Bahra ve rejimin eş başkanı Ahmed Kuzbari ile bugün ayrı ayrı görüşecek, son hazırlıkları tamamlayacak.

Pedersen, 22 Ocak'ta düzenlediği basın toplantısında, 5'inci tur görüşmelerinin çok önemli olduğunun altını çizdi.

Taraflara, artık anayasayı yazmaya bir yerden başlamaları çağrısında bulunan Pedersen, Suriye iç savaşının sona erdirilmesi için de mutlak surette uluslararası iş birliği gerektiğini vurguladı.

Diğer yandan, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Brüksel ziyaretinin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, 5'inci turun gündeminde mutabık kalan muhalefet ve rejimin anayasanın içeriğine gireceklerini belirtti.

Pedersen ve muhaliflerin öncelikli hedefi anayasa yazım sürecinin başlaması

Dün Cenevre'ye ulaşan Suriyeli muhaliflerin 5'inci turdaki en büyük hedefi de Suriye'nin geleceğini şekillendirecek yeni anayasanın yazımına bir an evvel başlanabilmesi.

5'inci tur toplantıları öncesi AA muhabirine konuşan muhaliflerin eş başkanı Bahra, "Üzerinde konsensüs sağlanan bazı anayasal ilkelerin yazılmaya başlamasını amaçlıyoruz. Bunu deneyeceğiz." diye konuşmuştu.

Bahra, "Zaman kaybı, Suriye halkının çektiği sıkıntıların ve trajedinin daha da uzamasında ısrar edilmesi anlamına geliyor. Anayasa Komitesinin çalışmalarına devam etmesi ve başarı göstermesi, zaman çizelgesi olmadan sağlanamaz." değerlendirmesinde bulunmuştu.

Pedersen, Suriye Anayasa Komitesi toplantılarında başarıya ulaşılmasının ülkedeki iç savaşı sona erdirmek için kilit öneme sahip olduğunu sık sık vurguluyor.

Gerek Pedersen gerekse muhalifler, 5'inci tur görüşmelerinde anayasanın yazım aşamasına geçilmesini hedefliyor.

Komite toplantılarının ilk turlarında sürekli zamana oynayan Esed rejiminin, bu turda anayasanın içeriğine odaklanmasında ise Rusya'nın rejime yapacağı baskı belirleyici rol oynayacak.

Rejim heyeti ilk turlarda uzlaşmaz tavır sergiledi

Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının 30 Ekim 2019'da başlayan ilk turuna Esed rejimini temsil eden heyetin sürekli uzlaşmaz tavır sergilemesi damga vurmuştu.

Rejim heyeti, görüşmelerde terörle mücadele gibi gündem dışı konuları masaya getirerek, Komitenin esas toplanma amacını gerçekleştirmesine müsaade etmemişti.

Komitenin 2'nci turunda, Cenevre'ye gelmesine rağmen masaya dahi oturmadan Şam'a dönen rejim heyetine muhalifler tepki göstermişti.

Esed rejiminin temsilcilerinin bu uzlaşmaz tavrı "sahada zaman kazanmaya yönelik hamle" olarak nitelendirilmişti.

3'üncü turdan itibaren ise Türkiye'nin de çabalarıyla Pedersen'ın rejim heyetine yaptığı baskılar sonuç vermeye başlamıştı.

Muhaliflerin eş başkanlığını yürüten Bahra, 3'üncü tur sonunda Suriye'nin geleceğini şekillendirecek yeni anayasanın yazımı için "küçük bir adım" atıldığını ifade etmişti.

Bahra, 4'üncü tur sonunda da ilk kez 5'inci tur toplantılarında anayasanın yazımına geçilmesini hedeflediklerini açıklamıştı.

Komite toplantılarında 5'inci tura gelen süreç zorlu oldu

Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının ilk turu, iki kademeli düzenlenmişti.

150 üyenin katılımıyla 30 Ekim 2019'da başlayan ve 1 Kasım 2019'da sona eren açılış toplantılarının ardından 45 kişilik yazım kurulu, 3-8 Kasım 2019'da BM Cenevre Ofisi'nde yoğun müzakereler gerçekleştirmişti.

Komitenin, Cenevre kentinde 25-29 Kasım 2019'da gerçekleşen 2'nci tur görüşmeleri, rejimi temsil eden heyetin uzlaşmaz tavrı nedeniyle 45 kişilik yazım kurulu bir araya gelemeden sona ermişti.

24-29 Ağustos 2020'de yapılan 3'üncü tur görüşmelerinde ise BM Özel Temsilcisi Pedersen'in baskılarıyla rejim heyeti bir önceki turun aksine ilk kez masaya oturmuştu.

Bu turda, taraflar arasında "güçlü" görüş ayrılıkları devam etmesine rağmen ilk kez bazı ortak noktaların olduğu belirtilmişti.

30 Kasım-4 Aralık 2020'deki 4'üncü tur görüşmelerinde ise gerek Pedersen gerekse muhalifler ilk kez anayasanın yazım aşamasına geçilmesi hususunda görüş bildirmişti.

Suriye Anayasa Komitesinin yapısı

Suriye Anayasa Komitesi, büyük ve küçük olmak üzere iki yapıdan oluşuyor.

Büyük yapı, komite üyelerinin tümünü kapsıyor ve rejim, muhalefet heyeti, sivil toplum temsilcileri olmak üzere 3 gruptan oluşuyor.

Küçük yapı ise 3 listeden seçilen 15'er kişiden meydana geliyor ve anayasanın yazımından sorumlu bulunuyor.

45 kişilik yazım kurulunun hazırladığı taslakları, 150 kişilik büyük yapının onaylaması, karar alınması için ise üyelerin en az yüzde 75'inin "evet" oyu vermesi gerekiyor.

Komitenin iki eş başkana sahip olması dikkati çekiyor.

Muhaliflerin eş başkanlığını eski Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) Başkanı Hadi el Bahra, rejimin eş başkanlığını ise önceki anayasayı hazırlayan komitede de yer alan hukukçu Ahmed Kuzbari yürütüyor.