Türk vatandaşlar dönüşlerde prim iadesi yaşıyor mu?

Almanya ile Türkiye arasında Sosyal Güvenlik Konusunda imzalanan 30 Nisan 1964 tarihli sözleşme gereği, işbu sözleşmenin 6 Bölümünde yer alan "Ortak Hükümler" başlıklı 3 maddesinin, 3 Numaralı bendinde yer alan "Prim İade İşlemleri" başlıklı maddesinde düzenlenmiş Almanya'dan Türkiye ye kesin dönüş yapan Türk Vatandaşlarının prim iade süresi ve şekli Mağduriyetlere sebep olmaktadır.

Prim aktarma/sorgulama işlemi birçok vatandaşı ilgilendiren konulardan birisi olarak yer almaktadır. Birçok Türk vatandaşı farklı sebeplerden ötürü Almanya’ya yerleşip orada hayatına devam etmekte, bunun çoğunluğunu ise iş nedeniyle göç edenler oluşturmaktadır. İş hayatına Almanya’da başlayan ve yine orada emekli olan vatandaşlarımız Türkiye’ye kesin dönüş yapmak istedikleri zaman ülkeler arası yapılan anlaşmalardan kaynaklanan bir takım şartları sağlaması gerekmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile Almanya Federal Cumhuriyeti arasında Sosyal Güvenlik konusunda yapılan sözleşmenin, “SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI VE FORMÜLERLER” başlıklı 2. Kısımın “AYLIK İŞLEMLERİ” başlıklı 6. Bölümünde yer alan “ORTAK HÜKÜMLER” başlıklı 3. Maddesinin “PRİM İADE İŞLEMLERİ” başlıklı 3.3 numaralı alt fıkrasında bu şartlar genel olarak düzenlenmiştir.

Belirtilen bu maddeyi incelemeden önce prim iadesinin(Almanya) ne demek olduğunun belirtmek gerekmektedir.

Almanya Prim İadesi Neyi İfade Etmektedir?

Almanya’da çalışan vatandaşlarımızın Alman sigorta kurumlarına yatırılmış olan primleri yazılı istek üzerine ve diğer bazı şartlarla sigortalılara veya ölümleri halinde geride kalan hak sahiplerine iade edilmektedir.

Sigortalılara Prim İadesi İçin Genel Koşullar Nelerdir?

Türk vatandaşı olan bir sigortalıya primlerinin iade edilmesindeki ön koşul iki yıllık bekleme süresinin dolması ve Almanya’yı terk etmiş olmasıdır.

Bekleme süresinin başlangıcı mecburi sigortalılığın sona erdiği tarihtir. Almanya ve Türkiye’ deki mecburi sigortalılık eşdeğer olup Almanya’da kazanç yerine geçen ödemeler olarak kabul edilen işsizlik parası, işsizlik yardımı veya 01 Ocak 2005’ten sonra işsizlik parası veya hastalık parası gibi ödemeler mecburi sigortalılık olarak işlem görmekte ve bekleme süresi bu tür ödemelerin bitiminde başlamaktadır.
İki yıllık bekleme süresi içinde yeniden Türkiye’de veya Almanya’da mecburi sigortalı olunur ise, iki yıllık bekleme süresi her defasında mecburi sigortalılığın sona ermesinden sonra başlamaktadır.
Tutuklu olarak geçen süreler ile 5510 sayılı Kanun bu Kanunla mülga kanunlar hükümlerine göre isteğe bağlı sigortaya prim ödenen süreler, bekleme süresini etkilemez.
17/03/1987 tarihine kadar Almanya’yı terk etmiş vatandaşlarımız Türkiye’de mecburi sigortalı olsalar bile bekleme süresinden etkilenmezler, istedikleri takdirde primleri iade edilir.
Ayrıca, 65 yaşını doldurdukları halde her iki ülkedeki prim ödeme süreleri toplamı 5 yılı bulmayan vatandaşlarımızla 24 aylık bekleme süresine tabi olmadan prim iadesi isteğinde bulunabilirler.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ İLE ALMANYA FEDERAL CUMHURİYETİ
DEVLETİ ARASINDA İMZALANAN ANLAŞMADAN PRİM İADE SORUNU İLE İLGİLİ DÜŞÜNCE VE ÖNERİLERİMİZ

Yukarıda genel hatları ile belirttiğimiz üzere Almanya’dan Türkiye’ye dönüş yapmak isteyen Türk Vatandaşlarımızın(çifte vatandaş olmayacak) oradaki prim iadelerini alabilmeleri belli başlı bazı şartlara bağlanmıştır.

Bu şartları kısaca ele alacak olursak:
• Türkiye Cumhuriyeti Devleti Vatandaşı olmak yani çifte vatandaş olmamak
• Ülkemize kesin dönüş yapmak yani Almanya Federal Cumhuriyeti Devletini terk etmek
• İki yıllık bekleme süresinin dolması. Bekleme süresinin başlangıcı mecburi sigortalılığın sona erdiği tarihtir. Almanya ve Türkiye’ deki mecburi sigortalılık eşdeğer olup Almanya’da kazanç yerine geçen ödemeler olarak kabul edilen işsizlik parası, işsizlik yardımı veya 01 Ocak 2005’ten sonra işsizlik parası veya hastalık parası gibi ödemeler mecburi sigortalılık olarak işlem görmekte ve bekleme süresi bu tür ödemelerin bitiminde başlamaktadır.İki yıllık bekleme süresi içinde yeniden Türkiye’de veya Almanya’da mecburi sigortalı olunur ise, iki yıllık bekleme süresi her defasında mecburi sigortalılığın sona ermesinden sonra başlamaktadır.

Bu istenilen şartlar, her Avrupa ülkesinde farklılık göstermektedir. Örneğin İsviçre ile yapılan anlaşmaya göre iki yıl bekleme süresi bulunmamaktadır. Aslında yazımına temel oluşturan temel ve çağdışı olarak görmüş olduğumuz şart tam olarak da bu maddedir. Yani iki yıl sigortasız olarak bekleme şartıdır. Mecburi sigortalılık iki yıllık bekleme süresini kesmektedir.

Örneğin Almanya’dan Türkiye’ye dönen kişinin prim iadesi alabilmesi için iki yıl boyunca herhangi bir işte çalışmaması gerekmektedir. Yani mecburi sigortalı olarak çalışmaması gerekmektedir. Bu da vatandaşlarımızın mağdur olmalarına sebep olmaktadır. İki yıl boyunca herhangi bir işte çalışmayan kişi haliyle asgari geçimini sağlamayacaktır. Zaruri ihtiyaçları gereği mecburi sigortalı çalışmak zorunda kalan vatandaş da bu şartın varlığı sebebiyle de prim iadesi alamayacak ve hakları orada kalacaktır.
Ülkeler arası anlaşmaya bağlı olan bu şart yine ülkelerin anlaşmasıyla elbette ki değiştirilebilecektir. Bu konuda iki yıl bekleme süresi şartı tamamen kaldırılabileceği gibi en azından iki yıl bekleme şartının varlığı olsa bile Türkiye’ye kesin dönüş yapacak vatandaşımızın Türkiye’de yapacağı mecburi sigortalılığının iki yıl bekleme süresine engel olmayacağı yeni bir madde düzenlenmeli ve prim iadesinin kolaylaştırılması sağlanmalıdır. Bu konuda Almanya’dan Türkiye’ye dönen bir çok vatandaşımız mağduriyetlerini dile getirmektedir.