Büyük Sahra

Sahra ya da Büyük Sahra; Afrika'nın kuzeyinde yer alan, kıtanın ortası ile kuzeyini ayıran 9 milyon km² büyüklüğünde bir çöl. Dünyanın en büyük sıcak çölüdür. Antarktika ve Arktik'in ardından en büyük üçüncü çöldür. Yaklaşık olarak Afrika'nın % 10'u kadardır. "Sahra" kelimesi Arapça'da "Çöl" demektir. Ancak özel bir ada dönüşmüş durumdadır.  2,5 milyon yaşındadır. Yüz ölçümü büyüklüğü Amerika Birleşik Devletleri'ni kaplayacak kadardır. Atlas Okyanusu kıyılarından Kızıldeniz kıyılarına kadar uzanır. Erg adı da verilen kum çölü, genel kanının tersine bütün çölün yalnızca beşte birini kaplar. Onun dışında kalan yerler kaya ve molozlardan oluşur. Sahra'da Tibesti ve Ahaggar gibi, yükseklikleri 3.265 m'yi bulan dağlar da vardır. Buraları görece daha çok yağış alan ve göçebelerin yazın konaklamalarına elverişli yerlerdir. Buna karşılık Sahra'nın bazı yerlerine arka arkaya 10 yıl yağmur düşmediği olur. Yağışlar, mineralleri yıkayıp götürmediği ve bitkiler onları tüketmemiş olduğu için, çölün zemini mineral besinler açısından çok zengindir. Bunun için, uzun süreli kuraklığı atlatmayı beceren tohum taneleri kısa ve güçlü sağanaklar biçiminde yağan ilk yağmurlarda hemen kök salıp çiçek açar ve birkaç gün içinde olgunlaşır. Mineral bakımında zengin bu tabaka rüzgarlarla dünyanın dört bir yanına dağılarak buradaki toprakları da zenginleştirir. Örneğin aslında toprağı mineral bakımında çok fakir olan Amazon bölgesi bu mineral takviyesi ile bitkiler için gerekli besini sağlar. Sahra'nın batı kıyılarının iklimi iç kesimlerinden farklıdır. Bu sahalar nemli tropikal hava kütlesinin etkisi altındadır. Sahra çölünün batı kıyısının yıllık sıcaklık ortalaması 18 °C olup iç kesimlerden 5 °C daha düşüktür. Yine bu sahalarda karalardan denize doğru esen rüzgarlar ile üstte bulunan su kütlesi akıntılarla uzaklaşır ve altta bulunan soğuk su yüzeye çıkar. Ekvatora doğru yönelen bu soğuk su akımına humboldt ve benguela soğuk su akıntısı denir. İşte bu soğuk su akıntısı bir taraftan söz konusu bölgelerde sislerin oluşumunu sağlarken diğer taraftan havanın serinlemesine yardımcı olur. Sahra Çölü'nde ilk kez 18 Şubat 1979 tarihinde kar yağmıştır. Çöle 2016'da ve 2018'de kar yağdı.

SAHRA'NIN GÖZÜ (RİCHAT OLUŞUMU)

Görmüş olduğunuz fotoğraf Rus kozmonot Oleg Artemyev tarafından 2014 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki görevi sırasında çekilen fotoğraf ile çöldeki gizemli yapı ortaya çıktı.  Sahra Çölü’nün batısında yer alan bu yapı daha çok Sahra’nın Gözü olarak tanınıyor. İlk uzay görevlerinden bu yana bilim insanlarının ilgisini çeken Richat Yapısı, oluşumu 600 milyon yıl geriye uzanan kayaç yapıları açığa çıkarıyor. Önceleri bir çarpışma krateri olduğu sanılan Richat yapısının gerçek oluşma sebebi de yakın zamanda açığa kavuşturulabildi.

Bu yapının oluşma nedeni, 100 milyon yıl kadar önce Pangaea süper kıtasının tektonik plaka hareketleri nedeniyle ayrılarak Afrika ve Güney Amerika’yı oluşturduğu dönemde bir magma kabarcığının yüzeye çıkmadan önce patlaması ve ardından farkı hızlarda gerçekleşen erozyon nedeniyle zaman içinde katmanlar oluşturması. Oluşumun kenarlarında bulunan mavi renk ise kuvars kristallerinden kaynaklanıyor.  Çapı 50 kilometreyi bulan Richat yapısı 1965 yılında yapılan Gemini IV uzay görevi sırasında astronotlar tarafından keşfedildi. Uzaydan görüldüğü için NASA’ya göre “astronot feneri” olarak da adlandırılıyor bu yapı çünkü uzay mekiklerinin Dünya’ya dönüşü sırasında astronotlar burayı gemilerin deniz fenerlerinden yararlandıkları gibi kerteriz olarak alıyorlar.