106 yıldır dinmeyen acı: SARIKAMIŞ

Acısı bugün bile hâla taze olan Sarıkamış Harekatı 106 yıl önce bugün başladı. 22 Aralık 1914 tarihinde Enver Paşa komutasında harekete geçen 60 bin kahraman, dondurucu hava, Rus askerleri ile çatışmalar ve hastalık nedeni ile şehit oldu... Kahraman askerlerimiz hiç unutulmadı...

Trablusgarp ve Balkanlar'da ağır yenilgiler alan Osmanlı Devleti için 1911 ile 1913 arası zor yıllardı. Başkomutan Vekili Enver Paşa, kaybedilen toprakların yerine yeni topraklar katmak için harekete geçti. Almanya'yı yanına alan Enver Paşa, yönünü Kafkaslara çevirdi. Seferberlik ilan edildi ama asker yorgundu. Dönemin 3'üncü Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa, İstanbul'a rapor gönderdi. Kışlık kıyafetler de dahil, acil lojistik destek talep etti. Başkomutanlık bu isteklere kayıtsız kalmadı. Bahr-i Ahmer, Bezm-i Alem ve Mithat Paşa vapurları, kışlık giyecek, silah ve mühimmat yüklenerek Trabzon'a doğru yola çıktı. Ancak üç vapur, Rus donanması tarafından batırıldı. Sadece malzemeler değil, Sarıkamış Harekatı'nın başarı şansı da Karadeniz'in serin sularına gömüldü.

Allahuekber Dağları'na ölümüne yürüyüş 22 Aralık 1914'te başladı. Antepli Şahin, Maraşlı Ökkeş, Diyarbakırlı Şehmuz, Harputlu Zülfü ve daha nicesi Sarıkamış yoluna düştü. Kafkas Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selçuk Ural, 9'uncu Kolordu'nun ilerleyişindeki ilk istikametin Bardız tarafı olduğunu belirterek, "Yani Bardız'ı ele geçirdikten sonra Sarıkamış istikametine doğru yürüyecektir. Hafız Hakkı Paşa komutasındaki 10'uncu Kolordu ise Oltu'yu ele geçirip, Rus kuvvetlerini geri atıp sonra geri dönerek 9'uncu Kolorduya destek verecek ve ikisi beraber Sarıkamış'ı ele geçireceklerdir." dedi. Her şey planlandığı gibi başladı ama devamı gelmedi. 22 Aralık'tan 26 Aralık'a kadar kolordu kuvvetleri ancak Sarıkamış'a kadar ilerleyebildi. Geçit vermedi, ölüm kustu Allahuekber Dağları. Kar ile boran yollarını, buz gibi hava nefeslerini kesti. Ve binlerce yiğit, donarak, hastalığa yenik düşerek, göğüs göğse vuruşarak, kefen eyledi uçsuz bucaksız beyaz örtüyü. Aradan tam 106 yıl geçti. Sarıkamış'ta can veren binlerce civan unutulmadı. Her yıl Gençlik ve Spor Bakanlığı'nın öncülüğünde şehitler için anma programları düzenleniyor.

"OSMANLI RUSLARIN ANADOLU'DAKİ NÜFUZUNU ENGELLEMEK İSTİYORDU"

Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Cumhuriyet Tarihi Ana Bilim Dalı Dr. Öğretim Üyesi Mevlüt Yüksel, harekatın Türk ve Rus tarihi açısından önemini anlattı.

Harekatın Türk ve Rus orduları için farklı amaçlar taşıdığını ifade eden Yüksel, "Osmanlı Devleti, Rusların Anadolu'daki nüfuzunu engellemek istiyordu. Çünkü Rusların ilerlerken hem Karadeniz hem de Doğu Anadolu'yu kullanıp, sıcak denizlere inme hayali vardı. Osmanlı Devleti ise başarılı olunması halinde Anadolu ve Orta Asya Türklüğünü birleştirme amacı gütmüştür." dedi.

Yüksel, Sarıkamış'ın Rus ordusu için önemli bir iaşe ve barınma yeri olduğuna işaret ederek, sözlerini şöyle sürdürdü: "Harekat planı Enver Paşa ve Genelkurmay ikinci başkanı Hafız Hakkı Paşa'nın düşündüğü plandır. Rusların eserlerine baktığımızda harekatın Türkler lehine olduğunu görüyoruz ama ilerleyen safhada kolordunun başındaki Hafız Hakkı Paşa'nın güzergahı değiştirmesi olumsuzluğa neden olmuş. Bu sırada Rus ordusundan bir birliği yenmiş ama zamanında Sarıkamış önlerine gelememiş olması harekatın başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olmuştur. Çünkü ordunun en kuvvetli birimi 10'uncu Kolordu'dur."

"DOĞU ANADOLU'NUN KORUNMASI LAZIMDI"

Ordu birliklerinin geç kalması nedeniyle diğer birliklerin zor durumda kaldığını dile getiren Yüksel, şöyle devam etti: "22 Aralık'tan itibaren Türk ordusunun soğukla mücadelesi oldu. 24-25 Aralık gecesi de Allahuekber Dağları'na harekat esnasında 10'uncu kolordunun donması sonucunda Türk ordusunun bir kısmının şehit düştüğünü söyleyebiliriz. Sarıkamış'tan sonra Doğu Cephesi'nde büyük miktarda asker kaybı oldu çünkü muharebeler devam etti. Osmanlı bunu telafi etmek için seferberlik başlatarak askere alma işlemi yaptı çünkü Doğu Anadolu'nun korunması lazımdı. Rusların savunma yapmasının yanı sıra bölgede hastalıklar başlamış, halk ve orduyu derinden etkileyen çokça şehit vermemize neden olmuştur."