İnsanlığın uzay yolculuğunda sancılı başlangıç; Apollo 1 Kazası

Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi NASA'nın 27 Ocak 1967 tarihinde Apollo 1 uzay aracı ile gerçekleştirdiği deneme bir facia ile sonuçlandı.   Apollo 1 uzay aracı yandı; astronotlar Grissom, White ve Chaffee öldü.

1960’lı yıllarda Mercury ve Gemini görevlerinin başarısından sonra NASA Ay‘ı hedefleyen bir dizi insanlı uzay görevi planlamaya başladı. Görevlerin adı Apollo kondu. Başkan John F. Kennedy’nin direktifi ile başlayan Apollo görevinin amacı 1970 yılında Ay‘a insan ayağını değdirmekti. Apollo 1 insanlı ilk görevdi. Ay‘a gitmesi planlanmamıştı. Dünya yörüngesinde önemli uzay teknolojilerini test edecekti. Mürettebat Virgil ‘Gus’ Grissom, Edward White ve Roger Chaffee’den oluşuyordu. 27 Ocak 1967’de Apollo 1 kapsülü Saturn 1B roketinin tepesinde duruyordu. O gün gerçekleştirilecek olan testte hem kapsülde hem de rokette yakıt olmaması ve yanma sistemlerinin kapalı olması gerekiyordu. Bu nedenle de rutin bir deneme olarak görülüyordu. Kimse bir kaza olabileceğini hesaba katmamıştı. Amaç Apollo 1’i 21 Şubat 1967’de gerçekleşecek olan fırlatmaya hazırlamaktı. Saatler 23:30:54’ü gösterdiğinde sebebi bilinmeyen bir elektrik arkı komuta modülündeki yüksek basınçlı oksijeni ateşledi. Kapsülün içinde çıkan yangın bir anda ortamı cehenneme çevirdi. Kapsül deneme için saf oksijen ile doldurulmuş olduğu için kısa sürede alev aldı. Uzay aracının kapsülünün içinde oluşan basınç, kapının içeriden açılmasını engelledi. Basıncın yanı sıra olası bir kazaya hazırlıklı olunmadığı için kapı dışarıdan da yeterince hızlı açılamadı. Astronotlar kapsülden kaçamadılar. Bir dakikadan kısa bir süre içinde 31 yaşındaki Roger Chaffee, 36 yaşındaki Edward White ve 40 yaşındaki Virgil Grissom adlı astronotlar kurtarılamadı, çıkan zehirli gazlar yüzünden boğularak yaşamlarını yitirdiler. Bu facianın ardından uzay aracı kapsüllerinin tasarımı değiştirildi ve bu tür bir kaza bir daha hiç yaşanmadı.

Bu üç astronotun üçü de NASA insanlı uzay programları için çok önemliydi. Gus Grissom uzaya çıkan ikinci Amerikalı idi. 1961’de Mercury projesindeki Liberty Bell 7 uzay aracı ile yörüngeye çıkmıştı. Daha sonra uzaya iki kere giden ilk Amerikalı astronot oldu. 1965’te Gemini 3 uzay aracının içindeydi. Edward White Gemini 4 görevi sırasında uzay yürüyüşü yapan ilk Amerikalı oldu. 1965’te uzay aracının dışında 36 dakika geçirdi. Daha önce uzaya gitmemiş olan tek astronot Roger Chaffee idi. 1963’te NASA tarafından göreve seçilmiş, Grissom ile beraber White’ın Gemini 4 görevi sırasında kumanda odasında iletişimde çalışmıştı. Bu yüzden Amerikan uzay programının ilk kurbanları olmaları da oldukça trajikti.

Bu üç astronotun ölümü uzaya gitmenin birinci öncelik olduğu bir çağda insanlı uzay görevlerinin tehlikelerine dikkat çekmesi açısından önemliydi. Mars ve Ay‘daki bazı coğrafi yapılar bu üç astronotun anısına isimlendirildi.

APOLLO PROJESİ NEDİR?

Apollo Projesi, NASA tarafından gerçekleştirilen insanlı Ay yolculuğu projesidir. Gemini Projesi'nden sonraki proje olmakla birlikte Uzay Yarışı ve Soğuk Savaş, Apollo Projesi aşamasına gelinmesinde etkili olmuştur. Proje, Apollo uzay araçları ve Saturn V ile 1961 ile 1975 yılları arasına uygulandı. Apollo Projesi, adını Yunan tanrısı Apollon’dan almıştır.

Apollo uzay gemileri 3 kişilik bir kabin, bir füze ve özitmeli bir kapsülden oluşuyordu. Füze, fırlatma ve manevra amaçlı; kapsül, uzay gemisi ile Ay yüzeyi arasındaki ilişkiyi sağlayabilme amaçlıydı. (Önce uzay gemisi fırlatılarak Ay yörüngesine yerleştirilir, sonra 3 astronottan ikisi kapsüle geçerek Ay yüzeyine bu kapsülün geri itmeli fren sistemi sayesinde Ay'a iner. Görevleri bitince de yörüngede bekleyen uzay gemisine geri dönerler.)

2 BÜYÜK ŞANSSIZLIK VE TARİHİ ADIM

Projenin uygulanışı boyunca elde edilen birçok başarıya karşın 2 büyük başarısızlık yaşandı. İlki Apollo 1’in fırlatılış provası sırasında 3 astronotun ölümü, ikincisi ise Apollo 13’ün patlama geçirmesiydi. Bu felaket proje mühendislerinin, uçuş denetçilerinin ve ekip üyelerinin çabaları sayesinde astronotlara bir şey olmadan atlatıldı.

İlk önemli adım 21 Aralık 1968'de fırlatılan Apollo 8'in Ay'ın yörüngesine oturtulması ve Ay çevresinde 10 kez dönmesiyle atıldı. 3 Mart 1969'da Apollo 9 ile Ay'a inmede kullanılacak Ay Örümceği denendi. Apollo'nun ana gövdesinden bir tünelle Ay Örümceği'ne geçilerek ilk kez araç dışına çıkmadan bir araçtan diğerine aktarma yapıldı.

Apollo Projesi'nin en büyük başarısını Apollo 11 gerçekleştirdi. 16 Temmuz 1969'da Cape Kennedy uzay üssünden fırlatılan Apollo 11'in içindeki astronotlardan Neil Armstrong ve Edwin Aldrin 20 Temmuz'da Eagle adlı Ay Örümceği'ne geçtiler ve 21 Temmuz'da sabahın erken saatlerinde Ay'a ayak bastılar. 14 Kasım 1969'da fırlatılan Apollo 12 ile 19 Kasım'da Ay'a 2. kez insan indirme başarısı sağlandı. Apollo 13 Ay yolundayken bir patlama geçirdi ve aracın büyük bölümü parçalandı. Astronotlar güçlükle Dünya'ya geri dönebildiler ve böylece bir felaket atlatılmış oldu. Apollo 15 astronotları uzay aracı ile birlikte götürülen Ay Taşıtı ile Ay yüzeyinde dolaşarak geniş ölçüde örnek topladılar. Apollo 16, yaklaşık 100 kg ağırlığında bir Ay taşı getirdi. Apollo 17 ise 1972 yılının aralığında son Ay seferini gerçekleştirdi. (TARKAN KALELİ)