İşçinin ve emekçinin Bayramı; 1 Mayıs

İŞÇİLERİN İLK PROTESTOSU 1856’DAYAPILDI

İlk kez 1856’da Avustralya’nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçileri, günde sekiz saatlik iş günü için Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Evi’ne kadar bir yürüyüş düzenlediler. 1 Mayıs 1886’da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu önderliğinde işçiler günde 12 saat, haftada 6 gün olan çalışma takvimine karşı, günlük 8 saatlik çalışma talebiyle iş bıraktılar. Chicago’da yapılan gösterilere yarım milyon işçi katıldı. Luizvil’de (Kentaki) 6 binden fazla siyah ve beyaz işçi, birlikte yürüdü. O dönemde Luizvil’deki parklar, siyahlara kapalıydı. İşçiler, sokaklarda yürüdükten sonra hep birlikte Ulusal Park’a girdi. Her eyalet ve kentte, siyah ve beyaz işçilerin birlikte yaptığı gösteriler, gazeteler tarafından, ‘Böylece ön yargı duvarı yıkılmış oldu’ şeklinde yorumlanmıştı.

1 MAYIS "İŞÇİLERİN ORTAK BAYRAMI" OLDU

ABD'nin Chicago kentinde işçilerin, 1886'da iş gününün 8 saat olmasına yönelik mücadelesinin başlangıcı kabul edilen 1 Mayıs, "Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı"nın Paris Kongresi'nde "işçilerin ortak bayramı" olarak benimsendi. Türkiye'de 1 Mayıs ilk kez 1921'de kutlandı. Amerikalı işçilerin, 8 saatlik iş gününü kabul ettirmek için mücadelesi 1884'te başladı. Chicago'da, Trade-Unions (İşçi Birliği) Kongresi de 1 Mayıs 1886'dan itibaren normal iş gününün 8 saat olarak belirlenmesini kararlaştırdı.

1 GÜNDE 5 BİNDEN FAZLA GREV İLAN EDİLDİ

Kararın uygulanacağı gün ABD'nin büyük kentlerinde beş binden fazla grev ilan edildi. Polisle grevciler arasında çıkan çatışmalarda bir işçi öldü, çok sayıda işçi yaralandı. Üç gün süren gösteriler sonrasında sendikacılardan 4'ü idam, 4'ü ağır hapis cezasına çarptırıldı. Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatının 1889 Paris Kongresi'nde (II. Enternasyonalin 1. Kongresi), işçilerin dayanışmaları amacıyla yılda bir günün ortak bayram ilan edilmesi benimsendi. Amerikalı sendikacıların önerisi üzerine bu gün "1 Mayıs" olarak belirlendi.

İSTANBUL'DAKİ İLK KUTLAMA 1912'DE YAPILDI

İşçi Bayramı, Osmanlı Devleti sınırlarında ilk kez 1911'de Selanik'teki tütün, pamuk ve liman işçilerince kutlanırken, İstanbul'daki ilk kutlama 1912'de yapıldı. Türkiye Sosyalist Fırkasının (TSF) çağrısı üzerine İstanbul işçileri mayısın birinci pazar günü tatil yaptı. TSF merkezindeki bayramlaşmadan sonra partinin Genel Başkanı Hüseyin Hilmi Bey ve üç delege, sadrazamı ziyaret etti. Ankara'da ise Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkileri çerçevesinde, 1 Mayıs 1922'de işçi bayramı kutlandı.

Cumhuriyet tarihinde ilk kez ise 1 Mayıs 1923'te resmi olarak bayram kutlaması yapıldı. Cumhuriyet'in ilanından sonra 27 Mayıs 1935 tarihli "Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun" ile 1 Mayıs "Bahar Bayramı" olarak kabul edildi. 50 yıl aradan sonra ilk açık 1 Mayıs kutlaması, 1975 yılında İstanbul Tepebaşı'nda bir gazinoda yapıldı.

TAKSİM’DEKİ ACI OLAY VE YASAKLAMA

Taksim Meydanı'nda 1977'de düzenlenen 1 Mayıs programı, üzücü olaylara sahne oldu. Mitingde, DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler'in konuşması sırasında açılan ateş sonrasında 36 kişi yaşamını yitirdi. Yaşanan bu olay gerekçesiyle 12 Eylül askeri darbesinin ardından 1 Mayıs bayram olmaktan çıkarıldı ve kutlamalar yasaklandı. 12 Eylül döneminde resmi tatil olmaktan çıkarılan 1 Mayıs, 30 yıla yakın aradan sonra Nisan 2009'da "Emek ve Dayanışma Günü" olarak resmi tatil ilan edildi.