Zıt Görüşlü iki siyasi partinin kurduğu hükümet; CHP-MSP Koalisyonu

Muhtıranın gölgesinde, Talu Hükümeti döneminde 14 Ekim 1973 tarihinde yapılan milletvekili genel seçimleri Türkiye’de demokrasiye kesin dönüşü sağladı. Seçim sonuçları, 1972 yılında genel başkan değişikliği yaşayan ve Bülent Ecevit ile yeni bir umut kapısı aralayan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) için uzun süre özlemle beklediği bir zafer niteliğindeydi.

1973 seçimlerinde CHP’nin başarısını Ecevit faktörüne bağlayanlardan biri de, dönemin AP milletvekili Ali Naili Erdem’dir. Erdem’e göre Ecevit, “Karaoğlan” lakabıyla ünlendiği gibi, “Toprak işleyenin, su kullananın” örneğinde olduğu gibi, alışılagelmiş seçim konuşmalarının dışında hitap ederek halkı etkilemişti. Başka bir deyişle Ecevit’in konuşmaları yoksul insanlarda, sanki kendilerinin iktidar olması gerekiyormuş algısı oluşturmuştu.

CHP 185, sağ oyları daha çok Milli Selamet Partisi (MSP)’ne ve Demokratik Parti (DP)’ye kaptıran Adalet Partisi (AP) 149, MSP 48, DP 45, Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) 13, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 3, Türkiye Birlik Partisi (TBP) 1, bağımsızlar 6 milletvekilliği kazandı. Ancak hiçbir partinin tek başına hükümet kuracak çoğunluğa sahip olamaması sonucu, siyasi partiler zorunlu olarak koalisyon çalışmalarına yoğunluk verdiler.

SEÇİMLERDEN 3 AY SONRA

AP Genel Başkanı Süleyman Demirel, milletin kendisine ana muhalefet görevi verdiğini söyleyerek koalisyona yanaşmayacağını belirtti. Demokratik Parti (DP) Genel Başkanı Ferruh Bozbeyli ise AP ve MSP’ye yakın CHP’ye ise uzak durmayı tercih ediyordu. MSP Genel Başkanlığı’na 22 Ekim 1973 tarihinde seçilen Necmettin Erbakan, CHP ile koalisyona yeşil ışık yaktı. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’ten hükümeti kurma görevi alan CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit,  Cumhuriyetçi Güven Partisi Genel Başkanı Turhan Feyzioğlu’dan olumsuz cevap alınca Erbakan ile görüşmeye karar verdi. İki lider arasında yapılan uzun ve detaylı görüşmeler sonucunda 26 Ocak 1974 tarihinde CHP-MSP Koalisyonu kuruldu.

Türkiye Cumhuriyeti’nin otuz yedinci hükümetinin kurulması (26 Ocak 1974 – 17 Kasım 1974) oldukça zor oldu, seçimlerden yaklaşık üç ay sonra güçlükle kurulabildi. Heper’in de belirttiği gibi, 1973 Genel seçimlerini müteakip CHP ile MSP arasında koalisyonun kuruluşu, sonraki dönemlerde krizlere yol açan bir kilometre taşı niteliğindedir.

KIBRIS BARIŞ HAREKATI

Kıbrıs Barış Harekâtı, CHP-MSP koalisyon hükümetinde dış politika alanında döneme damgasını vuran gelişme oldu. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı ve Başpiskopos Makarios’un Atina ile arasının açılmasının ardından Yunan Hükümetinin adayı ilhak için kendisini engel olarak görmesi sonucu, 15 Temmuz 1974’te seçilmiş lider Makarios’a karşı “Sampson Darbesi” gerçekleştirildi. EOKA tedhişçilerinden ve cinayetleri ile meşhur Nikos

Sampson, bu darbeyi, Rum Millî Muhafız Ordusu’nu da yanına alarak gerçekleştirdi. Sonrasında Kıbrıs Elen Cumhuriyeti’ni ilan etmesi, Enosis, yani adanın fiilen Yunanistan’a ilhakı, Yunanistan’ın Kıbrıs’a açık bir müdahalesi anlamını taşıdı.Dolayısıyla Türkiye’nin, Garanti Antlaşmasından doğan yasal hakkını kullanarak giriştiği Kıbrıs Barış Harekâtı’nın nedeni, ifade edildiği gibi, Yunanistan’ın Megali İdea olarak adlandırdığı ülküsü temelinde, Kıbrıs adasını Yunanistan’a bağlama girişimleridir. Yunanistan, Enosis olarak bilinen bu amaç doğrultusunda Kıbrıs’a gizlice asker yığdı, Türk toplumunu eritme politikası ve sonunda 15 Temmuz darbesiyle Kıbrıs’ı Yunanistan’ın askeri cunta yönetimine bağlama girişimi, garantör devletlerden birisi olarak Türkiye’yi tek başına adaya askeri müdahale yapmaya zorunlu bıraktı.

ÖMRÜ ÇOK KISA SÜRDÜ

Koalisyon hükümeti, 1971 yılında tamamen yasaklanan haşhaş ekimi yasağını ABD’ye rağmen kısmen kaldırdı. İmam Hatip okulları orta kısımlarıyla birlikte tekrar açıldı. Vekil imamların asıl kadroya geçişleri sağlandı. Camiye ihtiyacı olan köylerde devletin cami ihtiyacını gidermesi kararlaştırıldı. Köylerde hızlandırılmış programlarla imamlar yetiştirilmesi öngörüldü. Kıbrıs Barış Harekâtı yapıldı. Birçok fabrikanın temeli atıldı. Ağır sanayi hamlesi gerçekleştirilmeye çalışıldı. Genel Af Kanunu başta olmak üzere sazı konularda anlaşmazlıklar ortaya çıkınca Ecevit’in 18 Eylül 1974 tarihinde istifasını Cumhurbaşkanı Korutürk’e vermesi üzerine koalisyon hükümeti dağıldı. 5 Haziran 1977 tarihinde yapılan seçimlerde CHP oyların %41,4’ünü, AP %36,9’unu ve MSP % 8,6’sını aldı. Aldıkları oy oranlarına göre CHP 213, AP 189 ve MSP 24 milletvekili çıkardı. Aldıkları milletvekili sayısına bakıldığında CHP ve AP’de bir artış söz konusu iken MSP ise yarı yarıya bir düşüş yaşadı. (kaynak: GÜLBAY, Alper, Huzursuz Bir Ortaklığın Ses Getiren Hamlesi: CHP-MSP Koalisyon Hükümeti ve Kıbrıs Barış Harekâtı)  (TARKAN KALELİ)