Diyanet açıkladı: Kurban Bayramı o gün başlayacak?

İslam Coğrafyasında Ramazan ayında olduğu gibi Kurban Bayramı için de takvim uyumsuzluğu yaşanırken Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından 1444 Hicri yılı Zilhicce Hilali ve Kurban Bayramı hakkında açıklama yaptı. "Bu yıl Kurban Bayramı 28 Haziran 2023 Çarşamba günü başlayacaktır" ifadeleriyle yapılan açıklamada, "1444 Zilhicce Hilali için, 18 Haziran 2023 Pazar günü Greenwich saatiyle 04:37´de İÇTİMÂ, aynı gün Greenwich saatiyle 18:36´da RU´YET olacak ve hava şartlarının müsait olması durumunda hilal ilk defa Avrupa’dan, Asya Kıtasının güneybatısından ve Afrika Kıtasının kuzeyinden itibaren görülmeye başlayacaktır. Bu sebeple 19 Haziran 2023 Pazartesi günü Zilhicce ayının 1. Gününe karşılık gelmektedir. Dolayısıyla Zilhicce ayının 10. Günü olan 28 Haziran 2023 Çarşamba günü Kurban Bayramının 1. günü olacaktır.

Kur’an-ı Kerim’de güneş ve ayın bir hesaba göre hareket ettiği (er-Rahmân, 55/5), bunların diğer fonksiyonlarının yanında aynı zamanda birer hesap ölçüsü de kılındığı (el-En’âm, 6/96), yılların sayısını ve hesabı bilmemiz için aya menziller tayin edildiği (Yûnus, 10/5), gökler ve yer yaratıldığı zaman on iki ay meydana gelecek şekilde bir nizam konduğu (et-Tevbe, 9/36) ayın, yeryüzünden hilal şeklinde başlayıp kademe kademe farklı şekillerde görülmesinin insanlar ve hac için vakit ölçüleri olduğu (el-Bakara, 2/189) belirtilmektedir.

Fakihlerin çoğunluğuna göre; kamerî aylar, ayın güneş battıktan sonra, yeryüzünün herhangi bir yerinden hilal hâlinde çıplak gözle görülmesi veya görebilecek hâlde mevcut olmasıyla başlar (Buhârî, Savm, 5). Günümüzde ayın hilal hâlinde nerede ve ne zaman görülebileceği, hatasız olarak, hesapla tespit edilebilmektedir. Yurdumuzda hesaplamalar, hilalin dünyanın neresinde olursa olsun görüleceği dikkate alınarak yapılmakta ve takvimler hilalin görülebilirlik esasına göre düzenlenmekte; dolayısıyla dini günler de buna göre belirlenmektedir. Bazı İslam ülkeleri ise, kamerî aybaşlarının tespitinde ihtilâf-ı metâli’a (yani hilalin farklı zamanlarda farklı yerlerde görülmesine) itibar etmekte yani hilalin dünyanın herhangi bir yerinde görülmesini veya görülebilirliğini değil, kendi ülkelerinde görülebilirliğini dikkate almaktadırlar. İslam âleminde zaman zaman bizden bir gün önce veya bir gün sonra bayram yapan ülkelerin bulunması bu sebepledir. Bu tür ictihat farklılığından doğan farklı uygulamalar kimsenin ibadetine zarar vermez. 2016 yılında yapılan Hicri takvim Birliği Kongresi, önceki kongrelerin ve fıkıh akademilerinin kararlarını teyit etmiştir. Bu bağlamda 1966 Mecmeu’l-Buhusi’l-İlmiyye, 1973 Kuveyt, 1978 İstanbul Kongreleri ile İslam İşbirliği Teşkilatı’na bağlı Mecmeu’l-Fıkhi’l-İslami (Fıkıh Akademisi), 2009 yılında el-Meclisü’l-Urubbi li’l-ifta ve’l-Buhus (Avrupa fetva ve araştırma Meclisi), 2012 yılında Rabıta Fıkıh Akademisi’nin kabul ettiği temel ilke ve ölçütler teyit edilmiştir. Bunların arasında en önemlileri şunlardır. Kameri ayın başlangıcını tespitteki temel ilke, ister çıplak gözle olsun ister modern astronomik aletlere bağlı gözlemle olsun, hilalin görülmesidir. İhtilaf-ı metâli'a itibar edilmez. (Bir yerde görüldüğü zaman diğer yerlerde de görülmüş kabul edilir.)

Dolayısıyla 1978 yılında İstanbul kriterlerine göre, Ay’ın hilal olarak görülebilmesi için; içtima pozisyonundan en az 8º ayrılması, güneş battığı anda en az 5º ufkun üstünde olmasının gerekli olduğu görüşü benimsenmiştir. Bu kriterlerden bir tanesi gerçekleşmez ise çıplak gözle ilk gün hilalini görebilmek imkânsız olur. Başkanlığımızın Kameri aybaşları ile ilgili çalışmaları https://vakithesaplama.diyanet.gov.tr/index.php adresinde Ru’yet Çalışmaları başlığı altında yer almaktadır. Yıllık olarak her ayın hilal gözlem haritaları ve dünyanın çeşitli yerlerinden belirlenmiş 54 şehrin hilal gözlem değerleri adı geçen adreste yayınlanmaktadır. Aynı adreste şu anda 2027 yılının sonuna kadar hesaplanıp belirlenmiş dini günler listeleri ile her ayın hilal görülebilirlik haritaları yayınlanmaktadır. Aynı zamanda vakit hesaplamalarıyla ilgili her türlü soru ve görüşler için [email protected] ve [email protected] mail adresleri aktif olarak çalışmaktadır." ifade kullanıldı.