İstanbul’da Kentsel Dönüşüm Depremi. Mega kent deprem bölgesini andırıyor

İBB ile Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü raporuna göre deprem beklentisi ile yaşayan İstanbul’da 1 milyon 166 bin 433 bina bulunuyor. Bunların yüzde 22’sı (263 bin 665) 1980 öncesinde inşa edilirken, yüzde 47,6’sı (555 bin 304) 1980-2000 yılları arasında yapıldı. Böylece 2000 yılı ve öncesinde inşa edilen binaların oranı yüzde 70,2 ediyor.

İSTANBUL’DA ÜFLESEN YIKILACAK BİNALAR VAR

Mega kentin binlerce farklı lokasyonlardaki farklı işlevlere sahip yapılar yorgun ve en küçük bir sarsıntı ile yıkılacak durumda. Daha öncesinde bir açıklama yapan KİPTAŞ Genel Müdürü Ali Kurt, mega kentte yaklaşık 200 bin binanın her an yıkılabilecek durumda olduğunu açıklamıştı.

YIKILACAK BİNA RAKAMLARI FARKLI FARKLI

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca daha önce yapılan açıklamalara göre İstanbul’da 600 bin kadar konut çok riskli görünüyor ve bir an önce dönüşmesi gerekiyor. İnşaatçılar Derneği Genel Başkanı Engin Keçeli de daha önceki açıklamasında 300 bin yorgun binanın olduğunu söylemiş, bu yapılarda yaşama ısrarının, büyük bir risk olduğuna dikkat çekmiş ve “Bunu insanların rızasına bırakmak doğru değil. Yasal düzenleme yapılmalı” ifadelerini kullanmıştı. ​İBB’ye göre ise en az 200 bin konut yıkılacak.

EN RİSKLİ İLÇELER

Yıkım ise denizden gelecek. Kuzey Anadolu Fay (KAF) hattı Marmara Denizi’nde olduğu için Avrupa Yakası’nın özellikle güney kesimleri E-5 ile deniz arasında kalan alanlar faya yakınlığından dolayı ve zeminin deprem etkisini büyüterek yapıya verdiği zarardan dolayı daha riskli ilçeler öne çıkıyor. İBB Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanlığını verilerine göre İstanbul’da 7.5 ve üzeri bir depremde en az 200 bin civarı binanın ağır hasar alacağını ya da yıkılacağını öngörüyoruz Bu binalarda yaklaşık 4 milyona yakın nüfus var. Bin 556 bina ise deprem olmaksızın kendi kendine yıkılabilir. En tehlikeli ilçeler Avcılar, Küçükçekmece, Büyükçekmece, Esenyurt, Silivri. Başakşehir, Arnavutköy, Çatalca, Sarıyer, Beşiktaş gibi yerlerde zemin daha sağlam.

35 BİNİN ÜZERİNDE BİNA TARANDI

2024 yılı biterken hızlı tarama testleriyle 35 binin üzerinde binanın tarandı. “İstanbul Yenileniyor”a 38 binin üzerinde başvuru yapıldı. Ancak 2025 yılına girerken hâlâ rakamlar netleşmiş değil ve süreç her açıdan yavaş ilerliyor ve gerçek bir tablo da ortaya çıkmış değil. Tek bir gerçek var küçük bir sarsıntıda en az 200 bin yapının her an yıkılma riski olduğu. İBB Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanlığını verilerine göre son 12 yılda kentsel dönüşümle en az 850 bin binadan 100 bine yakın bina yenilendi.

BELEDİYE VE TOKİ ARASINDA SOĞUK SAVAŞ

Bu arada İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı arasındaki soğuk savaş depreme karşı yapılanmada kentin birçok alanına yansıyor. Bakanlığın kentsel dönüşüm için başlattığı “Yarısı Bizden” kampanyasına karşı İBB destek paketinde bakanlığın yaptığı kampanya arasından büyük bir fark bulunuyor. İBB gelir seviyesine göre ve inşaat maliyetleri üzerinden bir dağılım yapıyor. Hane halkı geliri üç asgari ücretin altında olan, yani dar gelirli olarak ifade edilen vatandaşlar, emeklilerse ekstradan destek alabiliyor. İBB vatandaşlara inşaat maliyetleri üzerinde yüzde 65 ile 40 arasında bir mali destekte bulunuyor. Şimdi bakanlık ne yapıyor? Kim olursa olsun, bunun ekonomik olarak borçlanmayı kaldırabilecek bir kişi dahi olsa 700 bin lira hibe, 700 bin lira da çok avantajlı şartlarda kredi desteği veriliyor.

İSTANBUL DEPREM BÖLGESİ GİBİ

İBB’nin yapı stokunun tespiti ve kentsel dönüşümü hızlandırma amacıyla başlattığı ücretsiz hızlı tarama testlerinde 2024 yılı sonu itibariyle yüksek riskli ve çok yüksek riskli bin 556 binin üzerinde tespit yapıldığı öğrenildi. Hızlı tarama testini yaptırmak için 160 bin talep alınırken, bugüne kadar 35 binin üzerinde yapı analiz edildi. Bu konutların yüzde 50’si, “yüksek” ve “çok yüksek” riskli çıktı. Kendi yükünü dahi taşıyamayacak durumdaki bin 556 yapıdan 178’inin yıkımı gerçekleştirildi. Kentsel dönüşüm yasası ile son 12 yılda yenilenen bina sayısı 100 bine yaklaştı. Bu yüzde 12-13’lük bir yenilenme anlamına geliyor ve bu sayılarla İstanbul depreme hazır denilemiyor.

MİLYONLARCA İNSANIN BARINMA SORUNU OLACAK

En iyi ihtimalle İstanbul’daki bir depremde 200 bin yapının zarar göreceğini düşünülürse yaklaşık 5 milyona yakın bir nüfusun barınma sorunuyla karşı karşıya kalacağı belirtiyor. Bunun yanında depremden sonra psikolojik baskıdan dolayı evlerine girmek istemeyen vatandaşlar da olacak. İstanbul da yaşayan milyonlarca insan olası bir depremde barınmadan, beslenmeye kadar birçok alanda neler yapıldığını ve yapılacağını bilmek de istiyor.