Türkiye'den Amerika'ya, Rusya'dan Kore'ye dünyanın dört bir yanında deprem ve benzeri doğal afetlerin yanı sıra obruk felaketleri de insanları korkutuyor. Çünkü obruklar çoğu yerde eyalet ve kent merkezlerine gerçekleşiyor.
Bazen yer aniden açılır ve arabaları, evleri ve insanları yutar. Bu çöküntüleri önceden görmenin yolları yok mu?
Obruk oluşumu çok basit bir doğa olayı
Çöküntüler doğal bir olaydır ancak insan faaliyeti sorunu daha da kötüleştirebilir. Örneğin, yeraltı suyunun aşırı pompalanması, bir boşluğun duvarlarındaki desteği kaldırabilir ve çökmeye yol açabilir. Hava durumu da bir faktördür. Kuraklıklar su tablasını düşürürken, yoğun sağanak yağışlar tonlarca su boşaltır ve boşlukların üzerindeki tavanlara baskı ekler ve sıklıkla birden fazla çökmeye neden olur.
Obruk mağduru bir Florida
Amerika Birleşik Devletleri'nin Güneydoğu bölgesinde yer alan Florida da obruk mağduru. Yıllar içinde insanlar obruk felaketine yataklarında, gece uyurken yakalandılar. Dünyanın her yerinde meydana geliyordu obruklar ama Florida'da daha yok ediciydi.
Konya'da obruklar hayatın bir gerçeği oldu
Konya ve bölgesindeki bazı iller de adeta Floridanın kaderini yaşıyor. Yer aniden metrelerce çöküyor. Karanlık yeryüzü açılıyor ve her şeyi yutuyor. İnsanlar tedirgin, korkuyor ve karamsarlar. Çünkü bigür evlerinin altında devasa bir çukur açılmasından ve bu çukurun kendilerini yutmasından korkuyorlar, çöküntüler hayatın bir gerçeği olsa da.
Gökyüzündeki göz NASA obruk oluşumunu bilebilir mi?
NASA bilim insanları bir sonraki felaket çöküntüsünün ne zaman ortaya çıkabileceğini bile belirleyebilecek bir sistemi test ediyor. Amaç çöküntüleri oluşmadan önce tespit etmek.
NASA, zemindeki küçük hareketleri tespit eden İnterferometrik Sentetik Açıklıklı Radar (InSAR) ile bunu çok yukarıdan yapmanın bir yolunu bulmuş olabilir. Pasadena, Kaliforniya'daki NASA Jet Propulsion Laboratory'deki (JPL) araştırmacılar, Meksika Körfezi'ne batan Louisiana kıyılarını izlemek için yıllardır InSAR'ı kullanıyor.
Florida başta olmak üzere bazı bölgelerde beklenmedik biçimde meydana gelen obrukların oluşum öncesi, oluşum sırasında ve sonrasındaki radar görüntüleri analiz edildi. Zeminin önemli ölçüde hareket ettiğini, çöküntünün açıldığı yerin merkezine doğru yatay olarak 10 inç (25 cm) kaydığını fark ettiler.
Obruk oluşmadan 1 ay önce hareketlilik başlıyor
Obruk oluşmadan bir ay önce toprak yüzeyinde bazı belirgin değişiklikler olduğu kaydedildi.
BBC'nin haberine göre JPL'deki baş bilim insanıve Bayou Corne çalışmasını ortak yazarı Ron Blom "Tüm çöküntüler çökmeden önce yüzey deformasyonuna sahip değildir, bu yüzden bu sihirli bir çözüm olmazdı," diye uyarıyor . "Ancak bir izleme sisteminin bir parçası olarak kesinlikle faydalı olurdu. Çöküntülere eğilimli bölgeler için InSAR verileriniz olabilir ve hareket görürseniz, siteye gidip neler olduğunu görebilirsiniz." ifadelerine de yer veriyor.
Obruk insanları erkenden uyarıyor
Bilim insanı Blom'un bu değerlendirmesi son derece hayati öneme sahip. Çünkü obruk oluşumuna meyilli alanlarda aynı belirgin değişikliklere dikkat etmek, potansiyel olarak tehlikeli bir çöküşten önce sakinlerin tahliyesine yardımcı olmak için erken uyarı sisteminin bir parçası olabilir.
