Yeni modellemeler yapıldı ve yıkıcı tusinamilerin sırrı az da olsa çözülebildi…
Bir uydu, bir tsunamiyi eşi benzeri görülmemiş ayrıntılarla izleyerek dev dalgaların nasıl yayıldığını anlamaya yönelik modelleri geliştirme ve uyarı sistemlerini iyileştirme potansiyeli taşıyan yeni veriler sağladı.
O UYDU GİZEME YAKLAŞTI
2022’de NASA ile Fransa Ulusal Uzay Araştırmaları Merkezi (CNES) tarafından fırlatılan Surface Water and Ocean Topography (SWOT) uydusu, okyanus yüzeyindeki yükseklik değişimlerini ölçerek Dünya’daki su hareketlerini izlemek üzere tasarlanmıştı. Yıllarca küçük akıntıların verilerini toplayan SWOT, bu kez büyük bir olayın tam üzerinden geçti.
TUSİNAMİ 8,8'LİK DEPREMİN Mİ OLUŞTURDU?
29 Temmuz 2025’te Rusya’nın güneydoğu kıyılarındaki Kuril-Kamçatka bölgesinde meydana gelen 8,8 büyüklüğündeki deprem, Pasifik boyunca hızla ilerleyen bir tsunami oluşturdu. Bu sırada SWOT uydusu bölgenin tam üzerinden geçti.
Uydu verileri ile Tsunami Derin Okyanus Değerlendirme ve Raporlama (DART) projesi kapsamında bölgeye yerleştirilen üç şamandıradan alınan bilgiler bir araya getirilerek, dalganın beklenenden daha karmaşık bir yayılma yapısına sahip olduğu ortaya kondu.
TSUNAMİ TEK DALGA GİBİ İLERLEMEDİ
Bilinen modeller, büyük tsunamilerin “yayılma sırasında dağılmayan”, yani okyanusta ilerlerken tek ve tutarlı bir dalga formunu koruyan yapılar olduğunu varsayardı. Ancak SWOT verileri bunun aksini gösterdi.
Tsunami, tek bir kütle halinde ilerlemek yerine büyük bir öncü dalga ve onu izleyen daha küçük ardıl dalgalar halinde dağıldı.
ARTIK “SWOT YENİ BİR GÖZLÜK TAKMAK GİBİ”
Çalışmanın baş yazarı ve İzlanda Üniversitesi’nden fiziksel okyanus bilimci Angel Ruiz-Angulo bulguyu, “SWOT verilerini yeni bir gözlük gibi görüyorum. DART şamandıralarıyla yalnızca okyanusun belli noktalarında tsunamiyi görebiliyorduk. Diğer uydular ise en iyi ihtimalle tsunaminin çok ince bir kesitini yakalayabiliyordu. SWOT ise deniz yüzeyinin 120 kilometreye kadar uzanan geniş bir şeridini benzeri görülmemiş bir çözünürlükle tarayabiliyor.” ifadeleriyle özetledi.
ÖLÜM OLMAMASI İÇİN GERÇEK ZAMANLI UYARILARDA YENİ BİR DÖNEM Mİ?
Bu şanslı kesişim, SWOT ve benzeri uyduların gelecekte tsunamileri gerçek zamanlı olarak tespit edip izleme potansiyeline sahip olduğunu gösteriyor.
Böyle bir sistem, kıyı topluluklarına mümkün olan en erken uyarının verilmesi için kritik önem taşıyabilir.
