Üniversite öğretim üyesi ve görevlilerinde yaş haddi yükseltiliyor…
AKEDEMEDİ EMEKLİLİK
Üniversitelerde öğretim üyelerinin ‘emeklilik yaşı’ tartışmalarında önemli bir eşik geride kalıyor.
Hayat süresi ve aktif çalışmanın her yıl daha da uzamasıyla beraber hocaların talep ettiği yaş haddi düzenlemesi çağrılarına kulak veren Yükseköğretim Kurulu (YÖK) yeni düzenleme hazırlığında.
67 OLAN YAŞ HADDİ 75'E ÇIKARILIYOR
Mevcut YÖK kanununa göre öğretim üyelerinin yaş haddi 67… Bunu 75 yaşına kadar uzatmak mümkün ama önünde birçok engel var ve her sene sözleşmenin yenilenmesi gerekiyor.
Toplam 43 üniversitede hâlihazırda yaş haddi 75 olarak uygulanıyor. Vakıf üniversitelerinde ise herhangi bir yaş haddi bulunmuyor.
Alınan bilgilere göre YÖK, yeni düzenleme ile belirlenen şartları sağlayan herkese 75 yaşa kadar üniversitelerde çalışmanın önünü açıyor.
YÖK bilimsel üretimi devam eden akademisyenlerin bilgi birikimini üniversitelerde tutmayı ve Türkiye’nin bilimsel kapasitesine stratejik katkı sağlamayı amaçlıyor. Yükseköğretim Kurulu yaşa değil üretkenliğe bağlı emeklilik modeli ile akademide birikimi korumayı da hedefliyor. Düzenleme için karar mercii TBMM ve bu konuda oradan da somut destek var. Önümüzdeki günlerde bu konuda adım atılacak.
BİLİMSEL NATURE VE PNAS ANALİZLERİNE GÖRE YAŞ HADDİ
Biyoloji: En verimli yaş 55-70
Tıp: 60+
Fizik/teorik alanlar: 50-75
Sosyal bilimler: 60-80
ARTIK DAHA GEÇ EMEKLİ OLUYORLAR
OECD raporlarına göre akademisyenler:
Daha uzun yaşıyor
Daha geç emekli oluyor
Daha uzun süre üretken kalıyor
BİLİM DÜNYASINDA İKİ MODEL VAR
Zorunlu emeklilik yok (ABD, İngiltere, Avustralya)
Esnek yaş haddi / 70-75 yaş bandı (Avrupa’nın büyük kısmı, Japonya, Güney Kore)
İŞTE ZORUNLU EMEKLİLİĞİN KALDIRILDIĞI ÜLKELER
ABD:
1994’te üniversitelerde zorunlu emeklilik tamamen kaldırıldı.
Profesörler üretken oldukları sürece ömür boyu çalışabiliyor.
Endüstri iş birliği, mentörlük, doktora komiteleri, laboratuvar yönetimi gibi alanlarda yaşlı hocaların katkısı büyük görülüyor.
İNGİLTERE:
2011’de zorunlu emeklilik kaldırıldı.
Üniversiteler kriter bazlı esnek modeller uyguluyor (genellikle 70-75).
AVUSTRALYA:
Yaş sınırı bulunmuyor.
Akademik performans, proje devamlılığı ve araştırma fonları belirleyici.
İŞTE YAŞ HADDİ 70-75 OLANLAr
ALMANYA:
Emeklilik yaşı 67 ancak “seçkin prefösör” statüsü ile 75 yaşına kadar aktif araştırma ve proje yürütme imkânı var.
Laboratuvar, doktora öğrencisi ve proje yürütücülüğü devam edebiliyor.
JAPONYA:
Yaş sınırı çoğu üniversitede 70-75. “Seçkin prefösör” modelleri var.
Araştırma devam ediyorsa sözleşme her yıl yenileniyor.
GÜNEY KORE:
Alt sınır genelde 70 yaş, bazı üniversitelerde 75’e kadar uzuyor.
ARGE ve patent çıktıları esas alınıyor.
HOLLANDA / İSKANDİNAV ÜLKELERİ:
Yaş sınırı çoğunlukla 70 ancak proje yürütücülüğü ve doktora danışmanlığı devam edebiliyor.
bu sistemde EN GÜZEL ÖRNEK: AZİZ SANCAR
Dünyadaki örneklere bakıldığında 67 yaşından sonra üretkenlik artabiliyor. Nobel alanların %60’ı 55 yaş üstü, önemli bir kısmı 70 yaşına yakın. Akademik emekliliğin dünyada da yükselmesinin bazı temel sebepleri var: Aziz Sancar örneğinde olduğu gibi… Birçok büyük buluş 60-75 yaş aralığında geliyor.
