Gelir adaletsizliğinin tırmandığı İstanbul’da en zengin ve en yoksul arasındaki fark 14 kata çıktı. Bu da İstanbul’daki yoksulluğun derinliğini daha da artırıcı bir unsur olarak nitelendirilirken, sıkıntının en çok yaşandığı yerler ise konut kiraları ve toplu ulaşım olarak öne çıkıyor.
10 YILDA GELİR GİDER UÇURUMU
Gelir Dağılımı İstatistikleri 2024 verilerini paylaşan İstanbul Planlama Ajansı'na (İPA) göre, gelir dağılımındaki uçurum derinleşiyor. 2014-2024 yani son 10 yılda İstanbul’da en yüksek gelire sahip yüzde 10’luk kesimin payının en yoksul yüzde 10’luk kesimin payına oranı 9 kattan 14 kata yükseldi. Yoksulluk sınırının altındaki bireylerin yüzde 93,8'lik kısmı konut masraflarındaki artışın getirdiği yüke dikkati çekiyor. 2024 itibarıyla yapılan hesaplamalar Türkiye'deki yaşlı nüfusun yüzde 23,3'ünün yoksulluk veya sosyal dışlanma riski yaşadığını ortaya koyuyor.
“İSTANBUL'DAKİ YOKSUL SAYISI 2,7 MİLYON'”
Türkiye’de 2009 ile 2024 yılları arasında emekli sayısı yüzde 85,3 oranında artarken; tüm gelir içerisinde emekli aylığının payı yüzde 2,7 azalarak yüzde 18,3’ten yüzde 15,6’ya geriledi. TÜİK 2024 yılı 'Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri' bültenine göre bölgesel düzeyde eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre; İstanbul’daki yoksul sayısı 2 milyon 756 bin kişi olarak hesaplandı. Yoksulluk sınırının altında olan bireylerin yüzde 93,8’i konut masraflarının yük getirdiğini belirtti."
İPA'nın gelir dağılımına ilişkin diğer tespitleri ise şöyle oldu: "İstanbul’da en yüksek gelire sahip yüzde 10’luk kesimin payının en yoksul yüzde 10’luk kesimin payına oranı son 10 yılda 9 kattan 14 kata yükseldi. Toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 10’unun elde ettiği payın en düşük gelir elde eden yüzde 10’unun elde ettiği paya oranı şeklinde hesaplanan P90/P10 oranı; İstanbul’da 2014 yılında 9,25 iken; 2024 yılında bu oran 13,91’e yükseldi.
TÜİK 2024 yılı 'Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri' bültenine göre bölgesel düzeyde eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre; İstanbul’daki yoksul sayısı 2 milyon 756 bin kişi olarak hesaplandı.
İSTANBUL’DA YAŞAYANLAR İÇİN KİRA SORUNU
Konut masrafları yoksul bireylere yük getiriyor. TÜİK Gelir Dağılımı ve Yaşam Koşulları Araştırması’na göre, eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırının altında olan bireylerden konut masraflarının yük getirdiğini belirtenlerin oranı 2021-2024 yılları arasında yüzde 88,9’dan yüzde 93,8’e yükseldi. Aynı dönem dikkate alındığında; 2021 yılının başından itibaren Tüketici Fiyat Endeksinin 'Konut' kalemindeki artışın yüzde 423,7 olduğu görüldü.
PAYLAŞIMLI KİRALIK EV VE ODA DÖNEMİ
İstanbul’da yaşayan insanların en büyük harcama kalemi ev kiraları ve toplu ulaşım. İstanbul'da 2023 yılının Temmuz ayında ortalama metrekare kira ücreti 160 TL'ydi. Temmuz 2024'de 234 TL'ye çıktı. Ortalama kira ise 23 bin 373 TL’ye yükseldi. Son dönemde ise İstanbul’da kiralardaki aşırı artış hem emlakçıları hem de İstanbul’da yaşayanları yeni arayışlara sevk etti. İnsanlar ev kirası harcamalarını azaltabilmek için paylaşımlı kira dönemine geçti. Bu alanda sadece emlakçılar değil sosyal medyada da paylaşımlı kiralık ev paylaşımları yapılıyor. Paylaşımlı dairelerde evde kaç kişi kalıyor ise kira ona göre bölünebiliyor.
Örneğin bir sosyal medya mecrası olan facebookta bir grup bu tür paylaşımlarda bulunuyor. İlanda Esenler'de havaalanı Mahallesi'nde evimize ev arkadaşı arıyorum 2 oda var tek kişilik gelecek kişiler odada tek kalacaklar. Evde herşey mevcut kişi başı. Faturalar dâhil 7 bin 500 lira ödeyecekler. İhtiyacı olan Alkol uyuşturucu kullanmayan işinde gücünde kişiler arasın mesajlara cevap vermiyorum” ifadeleri yer alıyor.
