Günümüzdepek çok ihtiyaç alışveriş merkezlerinde görülüyor olsa da, eski Konyalılar alışveriş, konaklama ve eğlence ihtiyaçlarını şehrin dört bir yanına dağılmış hanlarda gideriyordu. Evliya Çelebi, "Gez dünyayı, gör Konya'yı" sözleriyle tarihe not düşerken, hatıralarında o dönemin Konya'sında 26 han bulunduğunu yazıyor. Bu hanlar, göçer kervanların güvenle konaklayabileceği, yerel Konyalıların gündelik pazar alışverişlerini yapabilecekleri ve yemek yiyebilecekleri yerlerle doluydu.
Başaran Hanı Efsanesi
Başaran Hanı da bu amaçlarla, 1900'lü yılların başında Başaralızade Mustafa Efendi ve kardeşi Kara Mehmet Efendi tarafından Mevlana Türbesi bitişiğinde inşa edildi. Bugünün alışveriş merkezi tasarımlarını andıran bu yapı, içinde Başaralı Oteli ve Başaralı Çarşısı'nı barındırıyordu. İnşasına 1912 yılında başlanan ve 1915 yılında tamamlanan Başaran Hanı, kısa sürede Konya’nın ikonik mimari eserlerinden biri haline geldi. Avrupa ve Osmanlı mimarilerinin bir karışımı olarak göze çarpan han, zamanının en iyi inşaat ustaları olan Ermeni ustalar tarafından üç yılda tamamlanmıştır.
Yapımında Sille Taşı Kullanıldı
Çatı katı dahil dört katlı olan han, avlu içerisinden üç ayrı büyük kapıdan girilebilecek şekilde, bitişik üç blok olarak tasarlanmıştı. Başaran Hanı’nın duvarları, 120-130 cm kalınlığında Sille taşıyla örülmüştü. Zemin katta, avlu içinden geçilerek girilen develerin ve Arap atlarının ahırları, samanlıklar, yemlik, kiler ve erzak depoları yer alıyordu. Her katta altı olmak üzere toplamda 18 oda ve çatı katındaki dört oda ile birlikte bir blokta toplam 22 oda bulunuyordu.
Yol İnşaatına Kurban Gitti
Konyalıların bugün ancak eski fotoğraflardan görebildiği bu sivil mimarinin muhteşem örneği olan Başaran Hanı, 1958 yılında bölgeye meydan ve yol kazandırmak amacıyla yıkıldı. Yıkım esnasında, ince işçilikle yapılmış ahşap ve ladin dilmelerle inşa edilen çatı, yıkım ekiplerinin büyük beğenisini topladı. Yıkıma gelen ustalar, çatı imalatının kalitesini övmekten geri durmadılar.
