Konya’nın güneyinde, Toroslar’ın sarp vadilerinde yüzyıllardır yaşatılan bir gelenek var: Arı hanayları… Zamana ve bölgenin amansız coğrafi koşullarına meydan okuyarak bugün hâlâ ayakta duran hanaylar özellikle Bozkır ilçesinin Dereköy ve Sorkun mahallelerinin yaylalarında ve Hadim İlçesi sınırlarında Göksu Havzası’nda bulunan yüksek rakımlı yaylalarda meşhur.
Halk arasında “hanay” olarak bilinen kule tipi arı barınakları, Torosların çiçekleriyle beslenip enfes ballar üreten arıları ve lezzetli ürünlerini muhafaza ediyor. Zira bu ballar sadece sahiplerini değil ayıları da baştan çıkarıyor. Yaklaşık 4 ila 5 metre yüksekliğinde, dikdörtgen planlı ve taş temelli bu yapılarda, ağaç gövdelerinden oyulmuş kovanlar yer alıyor.
Roma döneminden bu yana varlıklarını sürdürdüğü düşünülen hanaylar, ayıların ballara zarar vermesini önlemek için yükseğe inşa edilerek arıcılığın dağlık coğrafyada sürdürülebilirliğini sağlamış. Yöre halkının “seren” de dediği bu arı kuleleri zaman zaman insanlar için de barınak olmuş. Çevresindeki çanak çömlek kalıntılarına göre bölgedeki hanay geleneğinin günümüzden 2.000 yıl öncesine, Roma dönemine kadar dayandığını ifade ediliyor.
Ahşap sekiler üzerinde sedir veya ladin ağacından silindir şeklinde karakovanlar yerleştiriliyor ve bal üretimi yapılıyor. Yakın zamanlara kadar etkin bir şekilde bal üretilen hanayların kullanımı 1980'li yıllardan sonra yavaş yavaş terk edilmeye başlansa da bugün halen hanay kullanan arıcılar mevcut.
Doğal bal üretimi açısından oldukça önemli olan bu hanaylar aynı zamanda ciddi bir turizm potansiyeline sahip. Ziyaretçilerin ve fotoğraf sanatçılarının yoğun ilgisini çeken hanaylar sıklıkla ziyaret ediliyor.
Tufanderesi Yaylası’ndaki bu özel yapılarda ise Bozkır yöresinde “kütük balı” olarak bilinen ünlü ballar üretilmekte. Torosların halkı için hanaylar, aynı zamanda geçmişle kurulan bağı ifade ettiği için özel bir öneme sahip. Bu yüzden bölge halkı hanayları mümkün olduğunca koruyup kollamakta.
