Beylik'ten İmparatorluğa Anadolu Beylikleri

Türk tarihinin önemli dönemlerinden birisi kurulan Anadolu beylikleridir. Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli bir etken olan Anadolu beylikleri hangileridir? Molatik olduğumuz konu Anadolu beylikleri oldu.

Anadolu Beylikleri, Anadolu Türkmenlerinden Türklerin 1071’deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu’da kurdukları devletlerdir. Savaşın hemen ardından, özellikle Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulan devletlere Birinci Dönem Anadolu Beylikleri, aynı dönemde; önce Anadolu'nun batı ucunda İznik'i başkent edinen, sonradan da Haçlı Seferleri nedeniyle başkentini Konya'ya taşıyarak Orta Anadolu merkezli olarak devam eden Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra kurulan devletler ise İkinci Dönem Anadolu Beylikleri olarak ifade edebilir.

Anadolu Selçukluları, Anadolu'daki Türkmen beylerini aşiretleriyle birlikte Bizans ve Kilikya sınırlarına yerleştirmişlerdi. Böylece Anadolu Selçukluları hem devletin sınırlarını güvence altına alıyor, hem de Türkmen beylerini denetim altında tutuyorlardı. Ama 1243'teki Kösedağ Savaşı'nda Moğollara yenilen Anadolu Selçuklu Devleti’nin Türkmenler üzerindeki denetimi zayıfladı. Bu savaşın ardından, Moğolların bir kolu olan İlhanlılar Anadolu’da denetimi ele geçirdiler. Bu süreçte uç beylikleri, önce İlhanlılara bağlı, sonra bağımsız devletlere dönüştüler. Bu beyliklerden biri olan Osmanlı Beyliği, zamanla bütün öbür beyliklerin topraklarını ele geçirdi ve bir imparatorluğa dönüştü.

Birinci dönem Anadolu beylikleri

• Çaka Beyliği 1081-1098

• Ahlatşahlar Beyliği 1110-1207

• Artuklu Beyliği (üç kol) 1102-1409

• Danişmendliler Beyliği 1071-1178

• Dilmaçoğulları Beyliği 1085-1398

• İnaloğulları Beyliği 1095-1183

• Mengüçlü Beyliği 1080-1228

• Saltuklu Beyliği 1072-1202

• Çubukoğulları Beyliği 1085-1112

• Tanrıvermiş Beyliği 1074-1098

2. Dönem

• Aydınoğulları Beyliği 1308-1426

• Candaroğulları Beyliği 1292-1461

• Dulkadiroğulları Beyliği 1339-1521

• Eretna Beyliği 1328-1381

• Germiyanoğulları Beyliği 1300-1428

• Kadı Burhâneddin Devleti 1381-1398

• Karamanoğulları Beyliği 1256-1483

• Karesioğulları Beyliği 1297-1360

• Menteşeoğulları Beyliği 1280-1424

• Osmanoğulları Beyliği 1299-1922

• Ramazanoğulları Beyliği 1325-1608

• Saruhanoğulları Beyliği 1302-1410

• Tekeoğulları Beyliği 1321-1390

Anadolu beyliklerinin kurucuları aşiretlerdi. Anadolu Selçukluları bu aşiretleri özellikle Bizans sınırına yerleştirmişler ve bu toprakları aşiret beylerine ikta (tımar) olarak vermişlerdi. İkta sisteminde, Türkmen beyleri kendilerine verilen toprağın karşılığında Anadolu Selçuklu sultanına savaş zamanlarında asker gönderiyordu. Toprağın mülkiyeti sultana aitti, beylerin ise bu toprağı işleme hakkına sahipti. Bu beyler sonradan bağımsızlıklarını ilan ettiklerinde Anadolu Selçuklu devlet yapısını kendilerine örnek aldılar.