Kız Kulesi'nedki restorasyon tartışmalara neden olmuştu çünkü kız kulesi bir süre ortadan kaybolmuştu. Önümüzdeki süreçte Ayasofya'da da yeni bir restorasyonla dış görünüşü değiştirilecek.
Tarihte üç defa çöken Ayasofya’nın kubbesinde deprem riskine karşı restorasyona alındı.
Bilim Kurulu üyeleri, içinde moloz tespit edilen kubbeyi taşıyan kemer kesitlerinin asimetrik hâle geldiğini kaydetti. “Kubbenin yükü aşağıya dengeli olarak inmiyor” denildi.
Tarihi kubbe sağlamlaştırılacak
Ayasofya Camii’nde iki sene önce başlayan büyük restorasyon, bazı ek mekânlar, II. Bayezid Minaresi ve dış cephe gibi kısımlardan sonra sıra ihtişamlı kubbeye uzandı.
500 senelik geçmiş
Tarihi bin beş yüz sene önceye ulaşan mabedin daha evvel üç defa yıkılan kubbesinin muhtemel bir depremde tehdit altında olduğu düşünülüyor. Bazı akademisyenler, 6 ve üzeri şiddette yaşanacak bir depremde Ayasofya’nın zarar görme ihtimalinin yüksek olduğu görüşünü dile getiriyor. Öte yandan kubbeyi de taşıyan kemerler arasında dengesizlik olduğu görüşü hakim.
Kubbe kurşunları sökülecek
Bu yüzden Ayasofya Camii Bilim Kurulu mabedin ana kubbesinin, kurşunları sökülerek restore edilmesine ve güçlendirilmesine kararı alındı.
Yapılacak çalışma hakkında Türkiye gazetesinin sorularına cevap veren Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hasan Fırat Diker “Şüphesiz Ayasofya’da tarih boyunca devamlı onarım vardı. Hâlihazırdaki onarımın en büyük özelliği ise kapsamlı ve bütüncül olması” ifadelerine yer verdi.
Dayanaksız mı dayanaklı mı?
Restorasyona deprem riskinden ötürü başladıklarını vurgulayan Prof. Dr. Diker “Zaten deprem riski yeni bir şey değil. Ancak bir de kubbenin gösterdiği zaaflar var” diyor ve sözlerine şöyle dedi: "Çünkü sonuçta altıncı, onuncu ve on dördüncü yüzyılda olmak üzere üç defa çökmüş bir kubbeden bahsediyoruz. Her onarımda yapı ister istemez özgün vurgusunu kaybediyor. Yapılmış olan onarımlardan kaynaklanan zafiyetler de yapının depreme daha dayanıksız hâle gelmesine yol açabiliyor."
Caminin zaafları ortaya çıkarılacak
Ayasofya’nın kurşunlar açıldıktan sonra kubbedeki problemleri daha iyi anlayabileceklerini söyleyen Diker “Yapılacak olan müdahalenin niteliğini aslında yapının gösterdiği zaafların niceliği belirleyecek. Burada esas olarak taşıyıcılara dikkat etmemiz gerekiyor. Özellikle kuzeybatı cephesindeki kemer kesitlerinin önceki onarımlardan ötürü farklılaşmış olması, asimetrik bir durum arz ediyor. Yani kubbenin yükü aşağıya dengeli olarak inmiyor. Bizim yapacağımız şey, zayıflık gösteren yerleri güçlendirip muhtemel bir depremdeki riskleri engelleyebilecek yöntemlerle müdahalelerde bulunmak. Yaklaşık 700 yıldır kubbe çökmedi. Umarım bu restorasyon ile Ayasofya daha sağlam hâle gelecek” ifadelerini kullandı.
Kemerler kontrol edildi
Türkiye Gazetesi'nden Murat Öztekin'in haberine göre Ayasofya’nın kubbesini taşıyan kuzeybatı kemerinin brüt kesit alanı 7,2 metrekare, en zayıf kemer olan güneydoğu kemerinin brüt kesit alanının ise 6,1 metrekare olduğu tespit ediliyor.
Kubbede moloz tespit edildi
Ayasofya Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ahmet Güleç ise Ayasofya’nın restorasyonsuz hâliyle muhtemel bir İstanbul depreminde zarar görebileceğini söyledi.
Prof. Dr. Güleç “Statik hocalarımızın minarelerde yaptığı hesaplar var. Bu hesaplara göre altı üzeri şiddetindeki depremde minarelerin yıkılacağı ön görülüyor. Minarelerin kubbelerin üzerine göçmesi durumunda ise yıkımın büyüyeceği düşünülüyor. Bu yüzden minareleri sağlamlaştırmaya devam ediyoruz. Kubbe de çok önemli. Ben statikçi değilim ama kubbelerde tehlike her zaman olabilir. Zaten bir ön araştırma yapıldı. Burada kaburgalı biçimde olan kubbelerin derin kısımlarına molozların ve tahtaların konulduğunu tespit ettik. Kubbenin kurşunlarını açıp baktığımızda her şeyi daha net olarak göreceğiz. Kubbenin üst kısmında çatlaklar olduğu ortaya çıkabilir. En büyük endişe ise bu çatlakların kubbenin içindeki mozaikleri etkileyecek büyüklükte olması. Bu yüzden Ayasofya Camii’nin içerisine dört ayaklı bir platform kuracağız ve yukarıda işlem yapılırken altta bir şey olup olmadığı görülebilecek. Kubbedeki restorasyonun yaklaşık üç sene sürmesini bekliyoruz” ifadelerine yer verdi.
Ayasofya’nın şekli kısmen değişecek
Yapılan restorasyonun ardından Ayasofya’nın dış cephesinin de kısmen değişmesi bekleniyor. Alt kısımlardaki sıvaların kaldırılarak kiremitlerin görünür hâle getirilmesi planlanıyor. Prof. Güleç “Böylece aslına daha uygun bir şekle bürünecek. Bizans yapılarında pek sıva bulunmuyor” diye konuştu.
Fotoğraf: BBN
Türkiye Gazetesi
