9 bin yıllık ‘Hava kirliliği'

Konya’daki dünyanın ilk yerleşim merkezi olan ve UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Çatalhöyük’te yapılan deney günümüzde olduğu gibi 9 bin yıl önce yaşayan insanların da hava kirliliğine maruz kaldığını ortaya çıkardı

DENEY YAPILDI

Hava kirliliği insanların hayatını olumsuz yönde etkileyen faktörlerin başında geliyor. Uzmanlar şehirlerdeki hava kirliliğini önleyebilmek için farklı çalışmalar yapıyor. Şuanda büyük sorun olan hava kirliliğinin 9 bin yıl önce de yaşandığı ortaya çıktı. İnsanların 9 bin yıl önce de hava kirliliğine maruz kaldığı belirlendi. Konya’da bulunan ve 9 bin yıllık geçmişe sahip ilk yerleşim merkezlerinden biri olan Çatalhöyük’te, bilim adamları tarafından yapılan deney o dönemde toprağın altına kazılarak oluşturulan evlerde odun ve gübre yakıtların yakılmasının, hava kalitesini kötüleştirdiğini ve insanları tehlikeli partikül seviyelerine maruz bıraktığını gösterdi.

GÜNÜMÜZ TEKNOLOJİİ KULLANILDI

İngiltere Newcastle Üniversitesi’ndeki çevre mühendisleri ve arkeologlar birlikte çalışarak, Çatalhöyük’teki binaların içinde evsel yakıt yakmanın etkisini değerlendirmek için modern hava kalitesi izleme yöntemlerini kullandı. Bunun için de bilim adamları 1990 yıllarında oluşturulan tipik Çatalhöyük evinde deney yaptı. Araştırma ekibi, oluşturulan örnek evin ocağında farklı türde yakıtlar yaktı ve bu binalarda yaşayanların ince partikül maddeye nasıl maruz kaldığını ve solunum sağlıklarını nasıl etkilediğini test etmek için kirlilik seviyelerini ölçtü.

EVLERDEKİ HAVA KİRLİYDİ

Araştırma, iki saatlik bir süre boyunca ortalama ince partikül madde seviyelerinin son derece yüksek olduğunu ve ateşin ardından söndürüldükten sonra konsantrasyonların 40 dakikaya kadar yüksek kalmaya devam ettiğini buldu. Sonuçlar, doğrudan fırının önünde durmanın daha fazla maruz kalmaya neden olduğunu gösterdi, ancak ocağın yanında da benzer seviyeler tespit edildi. Araştırma ekibinden Dr. Lisa-Marie Shillito, “Çatalhöyük’te uygun bir bacanın olmaması ve binaların, yaşam alanı ile ocağı birleştiren tek, küçük bir odadan oluşması, bina içindeki herkesin güvenli olmayan seviyelerde partiküllere maruz kalacağı anlamına gelir. Bu da o dönemde yaşayan bu topluluklar üzerinde olumsuz bir sağlık etkisi yaratıyordu” dedi.

KEMİKLERDE ORTAYA ÇIKTI

Diğer taraftan Çatalhöyük’te bulunan insan kemiklerinde enfeksiyona tepki olabilecek osteoperiostit veya kemik lezyonları tespit edilirken, araştırma ekibi bunun o dönemde yaşayan insanların partükül maddeye maruz kalması ile açıklanabileceğini öne sürdü. Northumbria Üniversitesi, Hava Kalitesi Yönetimi Profesörü Profesör Anil Namdeo, “Bu çalışmanın mevcut dönem için önemli etkileri var. Dünyanın her yerindeki birçok topluluk hala yemek pişirmek ve ısıtmak için ve kötü havalandırılan evlerde bioyakıt kullanıyor ve bu da her yıl kapalı hava kirliliği ile bağlantılı olarak dört milyondan fazla ölümle sonuçlanıyor. Çalışmamız bu konuyu vurguluyor ve bunu en aza indirmek için azaltıcı önlemler geliştirmenin yolunu açabilir.” dedi. MEHMET KAYHAN YILDIZ