Endonezya'nın yüzlerce yıllık dev kukla figürü: Ondel Ondel

Endonezya'da yüzlerce yıllık geleneksel dev kukla figürü Ondel Ondel yaşatılmaya çalışılıyor. Başkent Cakarta'nın yerli halkı olarak bilinen Betawi etnik topluluğunun geleneksel dev kukla figürleri, Endonezya’nın kültürel sembolleri arasında yer alıyor. Bazı kaynaklar tarafından söz konusu kuklaların İslam öncesi dönemde Çin ve Bali kültürünün etkisiyle ortaya çıktığı ifade edilse de ne zaman ortaya çıktığı tam olarak bilinmiyor. Önceleri kötü ruhları uzaklaştırmak için kullanılan kuklalar, artık bu amacının dışında sokak gösterileriyle para kazanmanın yanı sıra düğün, sünnet ve bina açılışı gibi çeşitli törenlerde maskot olarak kullanılıyor. Ondel Ondeller, özellikle Betawi toplumu tarafından yaşatılmaya çalışılıyor.

BEYAZ KADINI, KIRMIZI RENK ERKEĞİ TEMSİL EDİYOR

Ana iskeleti bambu ağacından yapılan kuklalar, Betawi kültürüne ait çeşitli renklerdeki yöresel kıyafetlerle süsleniyor. Boyu ortalama 2,5 metre olan kuklaların oynatılması için içine insan giriyor. Yüzü beyaza boyalı kuklalar kadını, kırmızılar ise erkeği temsil ediyor. Kötü ruhları kovmak için eskiden korkutucu yapılan kuklaların yüzü, artık eğlence amacıyla farklı şekillerde tasarlanıyor. Betawi kültürü uzmanı Yahya Andi, bu kuklaların İslamiyet öncesinde ülkede varlığı görülse de tam olarak ne zaman ortaya çıktığının bilinmediğini ve eski dönemlerde "barongan" olarak anılırken, 20. yüzyılın başlarında Ondel Ondel ismiyle kayıtlarda yer aldığını ifade etti. Kuklaların, eski dönemlerde kötü şansı engelleme ve kötü ruhları kovma amacı taşıdığını söyleyen Andi, hasat sonrası minnettarlığı sembolize eden törenlerde de kullanıldığını aktardı. Andi, “Gambang Kromong", "Tanjidor" ve “Rebana biang” gibi Betawi müzikleri eşliğinde gösterileri yapılan bu kuklaların, zamanla başkentin de kültür simgesi olduğunu kaydetti.

“ONDEL ONDEL KUKLALARININ KORUNMASI VE YAŞATILMASINI İSTİYORUM”

Başkent Cakarta’da Ondel Ondel kuklaları yapımıyla uğraşan 59 yaşındaki Supandi, “Bu kuklaların yapımını babamdan öğrendim. 30 yıldan fazladır bu işle uğraşıyorum ve kuklaların yapımını çocuklarıma da öğrettim. Betawi topluluğundan birisi olarak bu kültürün yaşatılması ve korunmasını istiyorum.” diye konuştu. Son yıllarda Ondel Ondellerin gösteri amaçlı yeniden popüler olmaya başladığını ifade eden Supandi, ayrıca yerel basının yanı sıra yabancı basının kendisini ziyaret ettiğini ve bu kültürün başka ülkelerde tanıtılmasına vesile olmaktan dolayı mutlu olduğunu dile getirdi. Supandi, çeşitli yerel kültürlerinin korunması amacıyla kurduğu Betawi Sanat Atölyesi bünyesinde katıldıkları sanat ve kültür yarışmalarında birçok ödüle layık görüldüklerini sözlerine ekledi. (AA)