“Çocuklara her şey anlatılabilir yeter ki doğru ifade edilsin!”

EnikonuKitap'ın kurucularından Seda Akbelen:

 “Çocuklara her şey anlatılabilir

yeter ki doğru ifade edilsin!”

RÖPORTAJ: HANDE İPEKGİL

Çocuklarımızın gelişimi için elimizden gelen her şeyi yaparız ve bu gelişimin en önemli parçası ve yol göstericisi olarak kitapları görürüz. Kitap almayı ve kitap okumayı seven biri olarak ben de çocuklara küçük yaştan itibaren kitap okuma alışkanlığının kazandırılması gerektiğini düşünenlerden ve savunanlardanım. Pek çoğumuz çocuklarımızın iyi okurlar olmasını istiyoruz. Bunu isterken de onlara bu konuda yol gösterici, örnek olmak elbette çok önemli. Önemli olan bir diğer konu ise kitap seçimleri. Çocuğun okumayı sevmesi, hayal ve fikir dünyasının gelişmesi, konuşmasının ilerlemesi için kitap seçimleri çok önemli. Bu hafta seçimlerimizi kolaylaştıracak, bizlere bu konuda yol gösterecek bir sosyal sorumluluk projesi olan EnikonuKitap'ın kurucularından Seda Akbelen ile tanıştıracağım sizleri. İyi okumalar...

EnikonuKitap’ın bir sosyal sorumluluk projesi olduğunu biliyoruz. Öncelikle bence çok önemli olan bu projeniz için sizleri kutluyorum.  Sizden duyalım, nedir EnikonuKitap?

-EnikonuKitap, Funda Alp ve bendeniz Seda Akbelen’in kurduğu, çocuk kitaplarını belli kriterlere göre gönüllü uzmanlar eşliğinde değerlendiren, temiz bir çocuk kütüphanesi oluşturmak için çalışan, toplumsal fayda odaklı bağımsız bir platform.

Peki amacınız ne, ne yapmayı hedefliyorsunuz?

-Kitap okumanın çocuğun bilişsel ve psikolojik gelişimine sayısız katkısı artık herkesin malumu. Bu sebeple gelecek nesillerin erken yaşta kitap okuma alışkanlığı edinmesi ve kitapları sevmesi çok önemli bizim için. Ancak günümüzde o kadar kitap var ki doğru seçki yapmak çok zorlaştı. EnikonuKitap tam olarak burada devreye giriyor; en özet şekliyle amacımız bu seçimi kolaylaştırmak ve çocukların temiz içeriklerle karşılaşmasını sağlamak diyebilirim.

Peki hangi kitapları neye göre değerlendiriyorsunuz? Süreci bize anlatır mısınız?

-İlk olarak kitapları okuyarak işe başlıyoruz. EnikonuKitap’ta bir kitap önce Psikolojik Değerlendirme Uzmanı, ardından Edebi Değerlendirme Uzmanı ve Etik Değerlendirme Uzmanı tarafından okunur ve ilgili kriterler doğrultusunda değerlendirilir. Son olarak da Yönetici Kontrolü dediğimiz aşamada Funda ve ben raporun tümünü inceler, kategorisini netleştiririz; sonrasında ise uygun bulunan kitaplar web sitesinde yerini alır. Yani her bir kitap 5 kişi tarafından okunur; 7 sayfalık analiz raporu çıkar. Detayları merak edenler değerlendirme sürecinin tüm aşamalarını, https://enikonukitap.com/gonullu-basvuru/ sayfasında ilgili birime tıklayarak bilgi edinebilir; şeffaflık ana ilkelerimizden biri. Kurduğumuz sistem ve özeni düşünürsek Türkiye’de bir ilk olduğumuzu rahatlıkla söyleyebilirim.

Çocuk kitabı deyince kaç yaş aralığına hitap eden kitaplar bunlar?

-3-14 yaşa hitap eden Türkçe yazılmış ya da Türkçe’ye çevirisi yapılmış, eğitim içerikli olanlar hariç tüm kitapları üçlü bir sistem kullanarak değerlendiriyor.

Anlattığınız değerlendirme süreci epey detaylı görünüyor. Sistemi nasıl oluşturdunuz?

-Yaklaşık 8 aylık bir Ar-Ge çalışması sonucunda ortaya çıktı. “Tüm dünyada çocuk kitapları hangi kriterlerle değerlendiriliyor?, Bizim yapmayı düşündüğümüz işi yapan var mı? Varsa nasıl yapmışlar, örnek alabilir miyiz?” gibi soruların cevabını araştırdık. Aldığımız verileri bizim kültürümüze ve ihtiyacımıza göre revize ettik. Sonuçta şu an kullandığımız sistem oluştu.

Böyle detaylı bir değerlendirme sürecine dışarıdan bakıldığında sizi “sansür kurulu” zannedenler olabilir. Bu konuda ne söylemek istersiniz?

-En dikkat ettiğimiz konulardan bir tanesi sansür, soru için teşekkür ederim. EnikonuKitap olarak tüm ekip arkadaşlarımız adına şunu söyleyebilirim: Değerlendirme kriterlerimizi web sitemizde herkes inceleyebilir, son derece şeffafız. İnceleyenler, bizim önemsediğimiz tek şeyin çocuk (okur) olduğunu görecektir. Okurun gelişimini, dil edinim ve kişilik gelişim sürecini olumsuz etkiler mi bakış açısını kullanıyoruz ve mottomuz: “Çocuklara her şey anlatılabilir yeter ki doğru ifade edilsin!”

Bugüne kadar kaç kitap değerlendirdiniz?

-Bugüne kadar 246 kitap değerlendirildi. Bunların 125 adedi sitede, 38 adedi farklı sebeplerle elendi, 83 adedi de konu dışı çıktı (eğitim içerikli ya da psikolojik danışmanlık materyaliydi).

Piyasada binlerce çocuk kitabı var, hepsini değerlendirecek misiniz?

-Keşke… İsteğimiz o yönde ama biz kaplumbağa hızında ilerliyoruz, piyasadaki kitaplar çita hızında çoğalıyor… Umarım bir mucize olur ve yetişiriz :))

Kitap değerlendirme sisteminizi anlatırken “uygun bulunan kitaplar” web sitesinde yerini alır dediniz. Uygun bulunmayan kitaplarla ilgili neler yapıyorsunuz?

-Henüz “ifşa etmek gerek” dediğimiz bir kitapla karşılaşmadık. Prosedürümüz, onaylanmayan kitapların raporlarını öncelikle yayınevleriyle paylaşmak ve bizce problemli görünen noktalarının revize edilmesiyle ilgili önerilerimizi kendilerine sunmak; ifşa etmek gereken kitaplarda da etik olarak önce yayınevini bilgilendirip verdiğimiz süre içerisinde herhangi bir düzenlemeye gitmezlerse ifşa etmek yönünde. Bununla ilgili yeni bir birim oluşturduk ve yakın zamanda geri bildirimleri başlatacağız.

Değerlendirme sürecinde ikilemde kaldığınız, uzmanlar arasında fikir ayrılığı olan kitaplar oldu mu? Bu durumda nasıl tepki veriyorsunuz?

-Oluyor tabii ki. Bunu yönetici kontrolünde fark ediyoruz ve hemen en uygun zamanda kitabı değerlendirenler ve yöneticiler olarak bir toplantıda kitabı tabiri caizse masaya yatırıp tartışıyoruz. Fikir ayrılığının bazen kişisel hassasiyetler bazen de gündelik bir meşguliyet sebebiyle oluştuğunu fark ediyoruz ve toplantı sonunda hemfikir oluyoruz bir şekilde; gerekirse çoğunluğun görüşüne güveniyoruz.

Çocuk kitabı okumak kulağa eğlenceli geliyor. Yetişkin olarak çocuk kitabı okurken nasıl hissediyorsunuz?

-Çocuklardan daha çok eğlendiğimiz kesin… Ayrıca çok da öğretici ve geliştirici kitaplar var bizim için bile :)) Sayısız konuyu detaylıca araştırma isteği uyandırdı birçok kitap bende ve tüm ekipte.

Genel olarak baktığımızda projeniz oldukça faydalı bir amaca hizmet ediyor, anlaşıldığınızı düşünüyor musunuz, şimdiye kadar aldığınız geri dönüşler nasıl?

-Ebeveynlerden, eğitimcilerden ve hatta çocuk kitabı yazarlarından aldığımız geri dönüşler de amacımıza ulaştığımızı gösteriyor ve bu bizi çok mutlu ediyor. Hatta ne kadar önemli ve gerekli bir iş yaptığımızı da iyice anlıyoruz bu geri dönüşler sayesinde :)

Yolculuğunuzun başına dönelim. Sosyal sorumluluk projeleriyle ilgilenen insanları çok etkileyen bir durum oluyor genellikle, sizinki neydi, nereden çıktı bu fikir?

-Bu projenin ilk tohumları 2019 yılının Mayıs ayında atıldı. O günlerde gündem olan cinsel istismar içerikli çocuk kitabı hakkında konuşuyorduk ve Funda, o zaman 7 yaşında olan kızı Elvan’ın maruz kaldığı kitaplarla ilgili ne kadar endişeli olduğunu dile getirmişti. Sohbet ilerledikçe bunun sadece kendisinin değil tüm ebeveynlerin ortak derdi olduğunu, kitapların önce yetişkinler tarafından okunması gerektiğini ama her ebeveynin böyle bir vakti olmayabileceğini fark ettik. Bu hem çok önemli hem de çok büyük bir dertti… Bir şeyler yapmak lazımdı, belki de yapan vardır da biz bilmiyoruzdur diye biraz araştırdık ama istediğimiz gibi bir yapı bulamadık. O an anladık,  taşın altına elimizi koymaktan, bu yola çıkmaktan başka şansımız yoktu… Ve böylece bizim için son derece eğlenceli, öğretici, geliştirici ve tabii ki zorlayıcı (olumlu anlamda kullanıyorum) bir süreç başlamış oldu. İki kişi olarak çıktığımız bu yola bugün 54 kişi devam ediyoruz. 13 Psikolog, 12 Edebiyatçı, 8 Akademisyen kitap değerlendirme biriminde; 21 kişi de Danışmanlık, Asistanlık ve Teknik Birimler başta olmak üzere çeşitli alanlarda EnikonuKitap platformuna gönüllü olarak katkı sunuyor.

EnikonuKitap kime sesleniyor, kimler faydalanabilir projenizden?

-Çocukların doğru zamanda doğru kitapla karşılaşmalarını önemsediği halde vakit problemi yaşayan ya da seçmekte zorlanan eğitimciler, ebeveynler ve tabii ki “Ne okusam acaba?” diyen çocuklar faydalanabilir.

Size nasıl ulaşacaklar?

-“enikonukitap.com” web sitesi ana merkez, orada uzmanlar tarafından değerlendirilen kitapları kazanımlarına ya da uygun olduğu yaşa göre listelemek; ayrıca her kitabın sayfasında o kitabı değerlendiren uzmanların şahsi yorumlarını okuyarak kitap hakkında bilgi edinmek mümkün. Web sitesine eklenen her yeni kitabın tanıtımını da sosyal medya hesaplarımızdan yapıyoruz. Bu hizmetten faydalanmak isteyenler sosyal medya hesaplarımızı takip edebilir.

Instagram        : enikonu.kitap

Twitter                        : enikonukitap

YouTube         : enikonukitap

Kitapların kazanımları dediniz, her kitabın kazanımı var mı ki? Kazanımdan tam olarak kasıt nedir?

-Evet bizim baktığımız açıdan her kitapta en az bir kazanım var. Kazanım derken bir şeyler öğretme derdi olan didaktik içeriklerden bahsetmiyoruz; gerçekten çocuğun gereksinim duyduğu, ona farklı bir bakış açısı kazandırabilecek, o anki sorusuna ya da dönemsel ihtiyaçlarına cevap verebilecek şeyler… Mesela erken çocukluk döneminde sebepsiz korkularla baş etmek zorunda kalıyor çocuklar dolayısıyla bakım verenleri de... Böyle zamanlarda çocuk, cesaretin korkmamak değil korkuya rağmen eyleme geçebilmek olduğunu okuduğunda bir kazanım elde etmiş oluyor.

Bir de tabii toplumsal olarak kavramlara farklı anlamlar yüklüyoruz. Bunu fark ettiğimizde “kazanımlar sözlüğü” oluşturduk ki projeden faydalananlarla aynı dili konuşabilelim; cesaret dediğimizde ya da hoşgörülü olmak dediğimizde tam olarak bahsettiğimiz şeyin ne olduğu netleşsin.  (https://enikonukitap.com/kazanimlar-sozlugu/)

Kazanımların sitemizde kolayca listelenebilmesini de sağladık, böylece ebeveynler ihtiyaca göre arama yapabiliyor. Örneğin çocuğuna özgüven aşılamak isteyen ebeveyn, tek tıkla karşısına çıkan alternatiflerden çocuğuyla birlikte kitap seçerek kitaptan yardım alabiliyor.

Anlattıklarınıza bakılırsa tüm sistem gönüllülük esasıyla çalışıyor. Kitap değerlendirmek de ciddiye alınacak oldukça önemli bir konu. Gönüllülerinizi neye göre seçiyorsunuz?

-Evet kesinlikle öyle; izninizle öncelikle nasıl başvuru alıyoruz biraz bahsedeyim: EnikonuKitap’ta gönüllü olmak isteyenler enikonukitap.com ana sayfasındaki “Gönüllü olmak için tıklayınız” yazılı butona tıklayarak katkı sağlamak istediği birim hakkında bilgi sahibi olabiliyor, kendi deneyimiyle uyumlu birime kolaylıkla başvurabiliyor. Dolayısıyla her birim için eğitim durumu, deneyim ve yeterliliklerle ilgili kriterler belli; bizim için en önemlisi de başvuran ile bu kriterlerin uyumu. Zaten her yeni katılan gönüllümüzle karşılıklı bir deneme sürecinden geçiyoruz. Bu süreç başvuranların hem sistemi anlamasına, alışmasına hem de sunduğu katkıdan tatmin olup olmadığını görmesine fırsat veriyor. Adı üstünde bu gönül işi; sevmek, katkı sağlamaktan mutlu olmak önemli. Bu soru aracılığıyla gönüllü ekibimize tek tek şükran ve teşekkürlerimi iletmiş olayım.

https://enikonukitap.com/ekibimiz/ linkini tıklayarak bu güzel insanların bazıları hakkında bilgi edinebilirsiniz.

EnikonuKitap’ta yakın zamanda hayata geçirmeyi planladığınız projeleriniz var mı?

-Var tabii… Kitap okumanın iletişim kalitesini yükselttiğini ve kişilik gelişimine etkilerini biliyoruz. Bugün olduğumuz kişi, yaptığımız seçimler ve düşünme yöntemlerimiz okuduğumuz kitaplarla şekilleniyor. Çok yakında kitap okumaya teşvik etme amaçlı planladığımız Instagram canlı yayın serisine başlıyoruz. Sevilen isimlerle ilk kitap hatıralarını konuştuğumuz keyifli bir sohbet serisi olacak.

Bunun dışında enikonukitap.com’da üç yeni sayfa açılacak. Bunlardan biri EnikonuSahne: Bu sayfada yeni kurduğumuz bir komisyonca yine belli kriterler eşliğinde seçilen tiyatro oyunları ya da gösterilerin afişleri eşliğinde içeriği, gösterim tarihi ve yeri hakkında bilgiler vereceğiz. İkincisi EnikonuEbeveyn: Bu sayfada ise gönüllülerimiz arasındaki Psikologların tavsiye ettiği, çocuklar büyürken ebeveynlere rehber olabilecek kitaplar listelenecek. Üçüncüsünü detaylı anlatmam gerek genel kültürü oluşturan “klasikler” dediğimiz ölümsüz eserler ya da masallar maalesef bugünün koşullarına göre hazırlanan kriterlerimizden geçemiyor. Ancak bu tip, ortak hafızaya hizmet eden kitapları biz tavsiye etmesek de çocukların maruz kalacağı aşikâr; ayrıca mahrum bırakmaya da hakkımız yok diye düşündük. Burada önemli olan bu değerli eserlerin mümkün olduğunca bozulmamış versiyonlarına ulaşmak ve okurken yazıldığı dönemi anlamaya çalışmak. Bu sebeple Ortak Hafıza isimli sayfamızda bu eserleri, olumsuz örnek olma riskini minimuma indirmek için çocuklarla yapılabilecek sohbetlerle ilgili öneriler eşliğinde sunmayı planlıyoruz.

Son olarak EnikonuKitap olarak fark yaratmak için yapmayı en çok istediğiniz şey nedir?

-Değerlendirme sürecini anlatırken bir kitabı 5 kişinin okuduğundan bahsetmiştim. Dolayısıyla yavaş ilerliyoruz ama hassasiyetten ödün veremeyiz. Çocuk kitabı sektörü sürekli büyüyor ve bu hızla her gün basılan onca kitabın arkasından koşup yakalamak takdir edersiniz ki sahilde kum tanesi saymakla neredeyse aynı. Aslında hayalimiz ve bu yapının en işlevsel hali: Yaptığı işi ve çocukları önemseyen yayınevlerinin kitaplar basılmadan önce EnikonuKitap’tan rapor istemeleri. Böylece belli kalitenin altındaki kitaplar piyasaya hiç sürülmemiş olurdu…