Hekim tarafından reçete edilebilen bazı ilaçların (opioidler, MSS depresanları, stimülanlar, ketiapin, pragabalin, gabapentin, bupropion vb.) kötüye kullanımı veya tıbbi olmayan kullanımı; bu ilaçların öngörülenin dışında pozitif deneyim veya duyguları ortaya çıkarmak için reçetesiz bir şekilde kullanımı anlamına gelmekte.
REÇETELİ İLACI KÖTÜYE KULLANIM MÜMKÜN
Reçeteli ilaçlar, hastaların birçoğunda fiziksel yahut psikiyatrik hastalıkları tedavi etmek için uygun bir şekilde kullanılmakla birlikte, son zamanlarda bu ilaçların kötüye kullanımı konusu sıklıkla gündeme geliyor.
SAMSHA (Substance Abuse and Mental Health Services Administration)'dan elde edilen verilere göre reçeteli ilaçların kötüye kullanımı keskin bir şekilde artış göstermekte, ABD'de marihuanadan sonra ikinci sırada yer almakta.
İşte aşağıda yer alan üç grup en fazla suistimal edilen ilaç grubu.
REÇETELİ OPİOİDLER
Reçeteli opioidler: Gelincikgiller ailesinden "Papaver somnifernum" cinsinde bir bitkiden elde ediliyorlar İçeriklerinde morfin, kodein tebain, papaverin, narkotin gibi doğal opioidler bulunmaktadır. Etkisini opioid alıcıları üzerinde gösteriyorlar. Kronik ağrılarda, cerrahi operasyonların ardından, travma sonrasında ağrıların devam etmesi gibi durumlarda kullanımlarına ihtiyaç duyulabilir. Önerildiği gibi kullanıldıklarında ağrıyı güvenli ve etkili bir biçimde yönetmekle birlikte kullanımları istismar edildiğinde tek bir dozu dahi ciddi solunum depresyonuna ve ölüme neden olabilir.
MSS depresanları: Benzodiazepinler, barbitüratlar, non-benzodiazepin anksiyolitikleri içeren sedatif-hipnotik ilaçlar, MSS depresyonu yolu ile beyin aktivitesini yavaşlatan maddelerdir. Genellikle anksiyete ve uyku problemlerinin tedavisi için reçete edilmekle birlikte epilepsi, hareket bozuklukları, kasların normalden fazla gergin, sert veya istemsi olarak kasılması, kognitif bozuklukların (demans ve deliryum) semptomatik tedavisi gibi geniş bir psikiyatrik ve tıbbi kullanım alanları vardır. Uzun süreli kullanımlarda bilişsel bozukluklar da dahil olmak üzere pek çok olumsuz etki meydana getirebilirler.
UYARICI İLAÇLAR
Uyarıcı ilaçlar: Uyarıcılar tarih süresince astım ve diğer solunum problemleri, nörolojik bozukluklar gibi alanlarda olsa da bağımlılık potansiyelinin geliştiği alan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, narkolepsi ve obezitenin tedavisi için verilen amfetamin ve amfetamin benzeri uyarıcıların kötüye kullanımı üzerinedir. Amfetamin ve amfetamin benzeri bileşiklerin kötüye kullanımı, yaygınlığı, pekiştirici özellikleri ve nispeten düşük maliyet nedeni ile artış göstermektedir. Uyarıcıların kötüye kullanımının sağlık üzerindeki olumsuz etkileri; ölüm riski, bağımlılık ve duygu durum bozukluklarıdır.
Reçete ile satılan ilaçların illegal yollarla elde edilebilen maddelerden daha az zararlı olduğu algısı bu sorunu pekiştirmektedir. Bununla birlikte, literatürde ve medyada odak büyük oranda reçeteli opioidler, benzodiyazepinler ve uyarıcıların kötüye kullanımı üzerinde olsa da bu sorun potansiyel olarak pekiştirici etkileri olan birçok ilacı (ketiapin, pragabalin, gabapentin, tianeptin, bupropion vb.) kapsamaktadır.
