Konya’nın Çumra ilçesinde yer alan ve insanlık tarihinin ilk yerleşim alanlarından biri olarak kabul edilen Çatalhöyük, barındırdığı tarihi eser ve kalıntılarla geçmişe ışık tutmaya devam ediyor. İnsanlık tarihi için önemli bulgulara ev sahipliği yapan Çatalhöyük’te dikkat çeken en önemli bulgulardan biri ise bir kerpiç evin duvarına çizilmiş olan ve MÖ 6600 yılına tarihlenen volkan tasviri. Tarihi yerleşimde bir evin duvarına çizilmiş olarak bulunan bu çizim, dünyanın bilinen en eski volkan resmi olarak kabul ediliyor. Sanat tarihi açısından büyük önem taşıyan bu duvar resmi, aynı zamanda Konya, Aksaray, Niğde ve Nevşehir gibi şehirleri tehlikeli volkanik faaliyetlere karşı yakından ilgilendiriyor.
Çatalhötükte Bulunan Duvar Resmi Hasan Dağı'ndaki Patlamayı Tasvir Ediyor
Bundan tam 8 bin 600 yıl önce yani MÖ 6600’lü yıllarda bir kerpiç evin duvarına yapıldığı tahmin edilen volkan tasviri, Çatalhöyük yerleşim planının da yer aldığı bir arka planda kırmızı lavlar saçan patlayan bir yanardağ betimleniyor. Yıllardır devam eden bilimsel çalışmalarla Çatalhöyükte bulunan yanardağı tasvirinin Aksaray ve Niğde illeri arasında bulunan Hasan Dağı'nda meydana gelen bir volkanik patlamayı konu aldığı ortaya çıktı. Kaliforniya Üniversitesi’nden (UCLA) Axel Schmitt’in başkanlığında yürütülen çalışmalarda, Hasan Dağı’ndan alınan zirkon kristalleri incelenerek patlamanın Çatalhöyük’te yer alan çizimle eşleşen bir zaman aralığında gerçekleştiği doğrulandı.
Binlerce Yıllık Uyarı: Çatalhöyük’teki Volkan Resmi, Bugünün Tehlikesine Işık Tutuyor
Binlerce yıl önce bir kerpiç evin duvarına resmedilen Çatalhöyük’teki volkan tasviri, sadece geçmişin izlerini değil, günümüz Konya ve İç Anadolu Bölgesi'nin karşı karşıya olduğu volkanik riski de gözler önüne seriyor. Resimde betimlenen ve patlayan bir yanardağ olarak gösterilen Hasan Dağı, jeologların tespitlerine göre tarih boyunca birçok kez faaliyete geçmiş. Niğde ve Aksaray illeri arasında yükselen ve Anadolu’nun en büyük volkanik kütlelerinden biri olan Hasan Dağı, halen aktif kabul ediliyor. 2022 yılında Turkish Journal of Earth Sciences dergisinde yayımlanan bir çalışmada, Hasan Dağı’nda gerçekleştirilen sismik ölçümler, magma hareketlerinin olası olduğunu ortaya koydu. Bu bulgular, Hasan Dağı’nın gelecekte yeniden faaliyete geçebileceği yönünde bilimsel öngörüler sunuyor.
Hasan Dağ'ı 3 Büyük Volkanik Patlamaya Sahne Oldu
Zirvesi 3 bin 268 metreye ulaşan ve tabakalı volkan (stratovolkan) sınıfında yer alan Hasan Dağı, bu özellikleriyle tarih boyunca çok sayıda volkanik faaliyete sahne oldu. Jeologlar yer altındaki magmanın defalarca yeryüzüne fışkırdığını ve bu süreçte büyük patlamaların yaşandığını ortaya çıkardı. Bu patlamalar arasında özellikle üçü büyüklüğü ve etkisi açısından öne çıkıyor. Hasan Dağı’nda kaydedilen son büyük volkanik patlama ise yaklaşık 9 bin yıl önce Neolitik Çağ’da meydana geldi. Bilim insanlarına göre, bu patlama Çatalhöyük’teki ünlü duvar resmine de ilham kaynağı oldu. Patlamanın ardından gökyüzüne yayılan yoğun kül tabakası, aylar boyunca Konya, Niğde ve Aksaray çevresinde gökyüzünü tamamen kapladı.
13 Bin Yıl Önceki Patlama, Konya Ovası’ndan Batı Anadolu’ya Ulaştı
Hasan Dağı’nda meydana gelen bir diğer büyük volkanik patlama ise yaklaşık 13 bin yıl önce gerçekleşti. Oldukça büyük bir şiddetle patlayan volkan, yer altındaki lav ve volkanik materyalleri büyük bir kuvvetle yeryüzüne fışkırttı. Patlamanın etkisi yalnızca Hasan Dağı ve çevresiyle sınırlı kalmadı; oluşan volkanik kül ve materyaller, Konya Ovası'nı aşarak Türkiye'nin batı bölgelerine kadar ulaştı. Bu geniş etki alanı, patlamanın büyüklüğünü ve tarih öncesi dönemlerde dahi bölgeyi etkileyen jeolojik hareketlerin boyutunu gözler önüne seriyor. Jeologlar, söz konusu patlamanın ardından oluşan kül tabakasının Anadolu coğrafyasındaki doğal oluşumlar üzerinde belirleyici etkiler bıraktığını belirtiyor.
