II. Dünya Savaşı'nın kaderini değiştiren tank savaşı; Savaş Baltası Harekâtı

Savaş Baltası Harekâtı, II. Dünya Savaşı sırasında Kuzey Afrika Cephesi'nde, İngiliz kuvvetlerinin, Almanların Tobruk kuşatmasına yönelen ikinci saldırı operasyonudur. 15 Mayıs 1941 tarihinde gerçekleşen ve başarısız olan Brevity Harekâtı'nın ardından, 15 Haziran 1941 tarihinde başlatılmıştır.

Operasyon, İngiliz 13. Kolordusu tarafından gerçekleştirilmektedir. 13. Kolordu, 7. Zırhlı Tümen ve 4. Hint Tümeni bünyesinde yaklaşık 20 bin kişilik ve 200 tanklık bir kuvvettir.

İtalyan birliklerinin 1940 yılındaki ileri harekâtları sırasında sahilden içeriye doğru 130 km’lik bir dikenli tel sırası çekilmişti. Ancak, daha sonraki çatışmalar ve göçebelerin geçişleri sırasında pek çok noktada bu dikenli tel engeli bölünmüştür. Rommel, sahilden içlere doğru geniş bir arazi bandı mayınlatmıştır. Ayrıca sahil kesimindeki Halfaya Geçidi’nde, beton koruganlarda 88 mm’lik tanksavar topları ve 155 mm’lik İtalyan topları konuşlandırılmıştır. Geçidin yaklaşma yönü sık bir biçimde mayınlanmıştır. Halfaya Sırtı’nda ise 88 mm’lik bir batarya ile top bataryası ve vaha birliği yerleştirilmiştir.

İngiliz harekât planı şöyledir. 4. Hint Tümeni sahile en yakın kesimden yani harekâtın sağ kanadını oluşturacak biçimde, 7. Zırhlı Tümen ise merkez ve sol kanat olarak ilerleyecektir. Alman savunmasının en ileri hattı Halfaya Geçididir. İlk aşamada 4. Hint Tümeni, 4. Tank Tugayı’nın desteğiyle bu geçide saldırırken 7. Zırhlı Tümen’in diğer unsurları da kanadı örterek ilerleyecekler, merkez bölüm Kapuzzo kalesine taarruz edecektir. Harekâtın sol kanadını oluşturan tank tugayı ise Hafid Sırtı’nı dolaşarak Alman savunmasının sağ kanadını kuşatır pozisyonda ilerleyecektir.

Harekâtın ileriki aşamalarında ise sağ ve merkez kanat kuvvetleri doğrudan Tobruk’a taarruz ederken Hafid Sırtı’ndan ilerleyen unsurlar Tobruk’u batı yönünden çevirecektir. Böylece Tobruk kuşatmasındaki Alman birliklerinin geri bağlantısı kesilecektir.

Birinci gün; Savaş Baltası Harekâtı da Brevity Harekâtı'ndaki gibi Alman kuvvetlerinin mevzilendiği Halfaya Geçidi'ne yönelmiştir. Yine gece yapılan 50 km’lik yaklaşma yürüşünün ardından 15 Haziran sabahı 4. Hint Tümeni, 4. Zırhlı Tugay’ın Matilda tankları Halfaya Geçidi'ne saldırması planlanmaktadır. Ancak hazırlık ateşi açacak olan İngiliz topçu bataryasının kuma saplanması gecikmesine neden olmuş, harekât öğlen saatlerine kadar ertelenmiştir. Bu gecikme harekâtı bir baskın olmaktan çıkarmış olmakla birlikte, zaten Halfaya Geçiti artık ciddi biçimde tahkim edilmiş durumdadır. Ön hattaki 88 mm’lik uçaksavar topları, geride konuşlanan sahra topları, İngilizlerin 13 Matilda tankından 12'sini imha etmiştir. Tank korumasından yoksun kalan piyade birlikleri ise topların ateşi ve Alman özel "Vaha Birlikleri" tarafından etkisiz hale getiriliyor.

Rommel’in merkezdeki Kapuzzo garnizonuna yönelen İngiliz saldırısı, tankların desteğiyle başarılı olmuş garnizon kısa sürede ele geçirilmiştir. Gün içindeki iki karşı taarruz da püskürtülmüştür. Lakin İngilizlerin sol kanattan ileri çıkarak saldıran tank tugayının desteğindeki birlikler, Rommel’in Hafid Sırtı’ndaki tankları ve 88’lik topları önünde püskürtülmüştür. İkinci girişimlerinde ise daha ağır kayıplar vermişlerdir. Esasen Rommel'in tank mevcudunun yarıya yakın kısmı, 130 km. gerideki Tobruk kuşatmasındadır. Bu durumda savaş alanında tank mevcutları yönünden İngilizlerin avantajı bire dörttür. Saldırıya katılan İngiliz tanklarının neredeyse yarısının gün içinde savaş dışı kalması ve gece boyunca cepheye sevk edilen Alman tanklarının ertesi sabah savaş alanına ulaşmasıyla İngiliz ve Alman kuvvetlerinin tank mevcutları dengelenmiştir.

İkinci gün; Harekatın ikinci günü olan 16 Haziran 1941 günü, bu kez güç dengesini sağlamış olan General Rommel ilk karşı taarruzuna girişmiştir. Rommel’in ilk saldırısı kendi sol kanadından, Kapuzzo üzerine olmuştur. 15. Panzer Tümeni’nin 8. Panzer Tugayı, İngiliz birliklerinin sağ kanadını çevirecek biçimde ilerlemişlerdir. Her ne kadar Kapuzzo’daki İngiliz savunmasını kıramamışlarsa da, Halfaya Geçidi halen Almanların elinde olduğundan İngiliz birliklerinin sağ kanadı sarılmış olmaktadır.

Üçüncü gün; İkinci günün bittiğinde, İngilizler sağ kanatlarından kuşatılma tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Nitekim harekâtın üçüncü günü başlarken Rommel ikinci karşı taarruzunda, 5. Hafif Tümeni, İngilizlerin geri çekilme hattını tutmak amacıyla Hafid Sırtı’nın açığından dolanacak biçimde ileri sürmüştür. Böylece İngiliz birliklerinin bir gün önceki sağ kanadındaki kuşatma tehdidinden daha ciddi bir kuşatma tehdidi, bu kez de sol kanat açığında ortaya çıkmaktadır. İngiliz birlikleri, geri bağlantılarını kesecek bu ileri harekâtı durduramamışlar ve günün sonuna doğru taarruz çıkış hatlarına çekilmişlerdir.

Savaş Baltası Harekâtında İngiliz tank kayıpları 91, Alman kayıpları ise 12’dir. Dahası, Alman tank kayıplarından bazıları, onarılabilecek durumdadır. Personel kaybı, her iki taraf için bin kişiyi bulmamaktadır.