"Sevgiyi öğreten adam": Cemal Süreya

"Üvercinka", "Göçebe" ve "Türkçe Bilenin İşi Rast Gider" adlı eserlerin de aralarında bulunduğu çok sayıda kitaba imza atan şair, yazar ve çevirmen Cemal Süreya'nın ölümünün üzerinden 33 yıl geçti.

Gerçek adı Cemalettin Seber olan usta edebiyatçı, Hüseyin ve Gülbeyaz çiftinin oğlu olarak, 1931'de Erzincan'da dünyaya geldi.

Ailesi 1938'de sürgün edilince, Pülümür'den Bilecik'e gitmek zorunda kalan Süreya, kimi kaynaklara göre 1937'de, kimi kaynaklara göre ise sürgünden 6 ay sonra, henüz 23 yaşında olan annesini kaybetti.

Başarılı edebiyatçı, annesinin vefatının ardından iyi bir eğitim alması için İstanbul'da yaşayan halasının yanına gönderildi. Bir yıl sonra babası, diğer çocuklarını da alarak İstanbul'a geldi ve çalışmaya başladı. Ancak aile yeniden, sürgün yeri Bilecik'e gönderildi.

- Okuldan arta kalan vaktini Halkevi Kitaplığı'nda geçirdi

Cemal Süreya, 1944'te Bilecik Ortaokuluna başladı ancak aynı yıl babasıyla evlenen, üvey annesi Esma'nın eziyetinden kaçmak üzere parasız yatılı okul sınavlarına girdi.

Okul yıllarında Türkçe ve edebiyat derslerindeki başarısıyla öğretmenlerinin dikkatini çeken Süreya, okuldan arta kalan vakitlerini Bakırcılar Çarşısı'ndaki Halkevi Kitaplığı'nda geçirdi.

Usta kalem, 1947'de parasız yatılı olarak girdiği Haydarpaşa Lisesinin ardından, 1950’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye ve İktisat Bölümünde eğitimi gördü.

Üniversitede öğrenciyken 23 Kasım 1953'te, Seniha Hanım ile evlenen Süreya, 1954'te okuldan mezun oldu ve aynı yıl Eskişehir Vergi Dairesinde stajyer olarak göreve başladı. Süreya, Teftiş Kurulu sınavını kazanması sonucu, 11 Ağustos 1955'te maliye müfettiş yardımcısı olarak İstanbul'a gitti.

Cemal ve Seniha çiftinin kızları Ayçe, 3 Ağustos 1955’te dünyaya geldi.

- Üniversitede Sezai Karakoç ile arkadaş oldu

Şiire çocuk yaşlarda ilgi duyan Süreya'nın ilk şiiri, 1953'te "Mülkiye" adlı okul dergisinde çıkan "Şarkısı Beyaz" oldu.

Cemal Süreya, "İkinci Yeni" şiirinin öncülerinden biri kabul edildi. Şiirlerindeki ironiyi ortaya koyan "Gül" şiiri, Yeditepe dergisinde yayınlandığında 23 yaşında olan Süreya, Sezai Karakoç, Muzaffer Erdost, Nihat Kemal Eren ve Hasan Basri ile yakın arkadaş oldu.

Usta şair, hem şiirleri hem de yazılarının yayımlanmasıyla dergi çıkarma düşüncesi içine girdi.

Maliye müfettişi olarak teftiş için farklı şehirleri gezme imkanı bulan Süreya, Temmuz 1959'da başladığı askerlik görevini 31 Aralık 1960'ta tamamladı.

- Papirüs dergisinin ilk sayısını 1960'ta yayımladı

Askerliğini yaparken fark dersleri vererek hukuk diploması da alan Süreya, 1 Ağustos 1960'ta "Papirüs" dergisinin ilk sayısını yayımladı.

Dört sayfalık dergiye ikinci sayıdan sonra 8 ay ara veren şair, üç sayı sonra Temmuz 1961'de dergiyi kapattı.

Süreya, Maliye Bakanlığı tarafından bir yıllığına gönderildiği Paris’ten 1964'te İstanbul'a geri döndü.

Maliye Teftiş Kurulundan, arkadaşları Sezai Karakoç ve Doğan Yel ile 31 Temmuz 1965'te istifa eden şair, edebiyata ağırlık verdi.

Usta edebiyatçı, 1 Haziran 1966'da 3. kez "Papirüs"ü okuyucuyla buluşturdu ve Mayıs 1970'e kadar düzenli olarak aylık yayımladı.

Maliye Bakanlığındaki memuriyetine 1971'de dönen Süreya, İstanbul Hocapaşa Vergi Dairesi, Maliye Tetkik Kurulu, İstanbul Darphane ve Damga Matbaası Müdürlüğünde görev aldı.

Süreya, başyazılarını yazdığı "Oluşum" dergisinde ve kurucularından olduğu "Türkiye Yazıları" dergisinde yöneticilik de yaptı, 1977'de "Politika" gazetesinin sanat sayfasında haftada bir yazdığı "Günübirlik" yazılarıyla gazete yazarlığına başladı.

Kültür Bakanlığı Kültür Yayınları Danışma Kurulu üyeliği de yapan Süreya, "Papirüs"ü son olarak 15 Mart 1981'de çıkardı.

"Yeni Ulus" ve "Aydınlık" gazetelerinde de yazan Süreya, çeşitli devlet kademelerinde görev aldıktan sonra 1982'de emekli oldu.

- Yazılarını, farklı isimler altında kaleme aldı

Cemal Süreya, eserlerini, Osman Mazlum, Adil Fırat, Ali Fakir, Ali Hakir, Ahmet Gürsu, Hüseyin Karayazı, Birsen Sağanak, Dr. Suat Hüseyin gibi farklı mahlaslarla kaleme aldı.

Şiirin yanı sıra deneme, çocuk kitabı, günce, tenkit yazısı, şiir ve düz yazı tercümesi ve derleme de yazan Süreya, ilk kitabı "Üvercinka" ile 1958'de Yeditepe Şiir Ödülünü, Arif Damar'la paylaştı. Süreya, ikinci kitabı "Göçebe"yle 1966'da Türk Dil Kurumu Edebiyat Ödülüne, "Sıcak Nal" ve "Güz Bitiği" kitaplarıyla 1988'de Behçet Necatigil Şiir Ödülüne değer görüldü.

Yaklaşık 40 kitabı Fransızca'dan Türkçe'ye çeviren ve dört kez evlenen Süreya, girdiği şeker koması sonucu 9 Ocak 1990'da hayatını kaybetti.

Yazdığı şiirlerle modern Türk şiirinin ustalarından biri olarak tanınan Cemal Süreya, Kulaksız Mezarlığı'na defnedildi.

Eserlerinden bazıları şöyle:

"Şapkam Dolu Çiçekle", "Göçebe", "Günler", "Güz Bitiği", "Sevda Sözleri", "Üvercinka", "Uzaktan Seviyorum Seni", "Günübirlik", "Uzat Saçlarını Frigya", "Aydınlık Yazıları / Paçal", "Papirüs'ten Başyazılar", "Onüç Günün Mektupları", "Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi", "Güvercin Curnatası", "Mülkiyeli Şairler", "Oluşum'da Cemal Süreya", "Yüz Aşk Şiiri"