Üç büyüğün alaca karanlığı; Yalta

75 yıl önce bugün II. Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa’da kurulacak yeni düzenin ana hatları çiziliyordu. Hitler’i yenen üç büyükler, İngiltere, ABD ve Rusya 1945 yılı 4-11 Şubat tarihleri arasında Rusya’nın Kırım’daki sayfiye beldesi Yalta’da bir araya geldi ve Soğuk Savaş’a giden yolun temelleri atıldı.  Binadaki Beyaz Salon, Polonya sınırlarının çizildiği, yeni hükümetin belirlendiği, BM’nin kuruluşunun temellerinin atıldığı görüşmelere sahne oldu.Yalta Konferansı, Avrupa ve dünyada savaş sonrası düzenin temellerinin belirlendiği üç büyük konferanstan biriydi ve yeni dünya düzeni Soğuk Savaşı da beraberinde getirdi. Köln Üniversitesi’nden Tarih Profesörü Jost Dülffer, Yalta Konferansı’nda Batılı müttefikler ile Rusya lideri Stalin’in hedefleri arasındaki farkın su yüzüne çıktığını belirterek şunları söylüyordu: “Yalta’da savaş sonrası yeni bir barış düzeni kuracak şans hala mevcuttu. Kurtarılmış Avrupa ile ilgili bir bildiri hazırlandı, çok sayıda konu tartışıldı, ancak sorunlara sadece yarım çözümler bulundu…“

ÖNCE ÇÖZÜMÜ KOLAY SORUNLAR

Üç büyükler arasındaki tartışmalı konular zamana bırakılarak Yalta’da öncelikle çözümü daha kolay olan konular masaya yatırıldı. Kurulma aşamasındaki BM teşkilatında savaş galiplerinin veto yetkisine sahip olduğu bir Güvenlik Konseyi oluşturulmasına karar verildi. Almanya sorunu kısaca ele alındı. Müttefikler Hitler Almanya’sının koşulsuz teslimiyetine ve ülkenin üç işgal bölgesine bölünmesine karar verdiler. Detaylar oluşturulacak Komisyon’a ve özel görüşmelere bırakıldı. Rusya’nın baskısıyla tazminatlar ve fabrikaların yıkılması karara bağlandı.

Yalta Konferansı’nda en büyük sorun ise taraflar arasındaki güvensizliği açıkça ortaya koyan Polonya konusunda çıktı. Churchill ve Roosevelt Polonya’da demokratik meşru bir hükümetin serbest seçimlerle başa gelmesini istedi. Amerika ve İngiltere böylelikle Sovyetler Birliği’nin Orta Avrupa’daki nüfuzunu kırmayı amaçlıyordu. Çünkü Stalin’in orduları Baltık ülkelerinden Balkanlar’a pek çok ülkeye yerleşmişti bile. İngilizler Londra’daki sürgün hükümetini, Stalin ise Polonya’daki Rus yanlısı Lublin Komitesi iktidarının devamını istiyordu. Sonuçta Sovyetler Birliği’nin desteklediği hükümetin, içine birkaç üye daha alarak genişletilmesi üzerinde uzlaşıldı.

Roosevelt, Churchill ve Stalin, Kırım'ın Yalta şehrinde bir araya gelerek, galip devletlerin etki alan­larını belirlemiş, dünyanın geleceğini tayin eden çok önemli kararlar almışlardır.

Bu önemli zirve konferansında alınan kararların özeti şudur:

* Müttefikler Alman ordusunun tamamen imhasına ka­rarlıdırlar ve Almanya kayıtsız şartsız teslim oluncaya kadar savaşı sürdüreceklerdir.

* Almanya topraklan üç işgal bölgesine ayrılacaktır. Amerika, İngiltere ve Rusya arasın­da paylaşılacak bu bölgelere daha sonra Fransa da katılacak ve sınırına yakın bir bölgeyi işgal edecektir. Berlin'de bu dört devleti temsil eden bir komisyon kurulacak, merkezi kontrol bu komisyona verilecektir.

* Almanya silahsız, askersiz ve Nazilerden tamamen arın­mış bir duruma getirilecektir. Savaş suçluları uluslararası bir divanda yargılanacaktır. Almanya, milletler topluluğun­da bir muhatap olarak ancak Nazizm tamamen yok olduktan sonra yer alabilecektir.

* Barış ve huzurun sürekliliğini sağlamak için, San Francisco'da uluslararası bir konferans toplanacaktır. Bu konferansın önümüzdeki Nisan ayının 25'inde yapılması kararlaştırılmıştır. Konferansın organizasyonu için, üç büyük devletten başka Çin ve Fransa da davet edileceklerdir.

* Kurtarılmış Avrupa'da, özellikle Almanya'nın eski müttefikleri olan ülkelerde, süratle yeni demokratik hükümetler kurulacaktır. Müttefikler, geçici bir süre, ülkeleri en iyi temsil edecek hükümetle­rin kurulmasına yardımcı olacaklardır.

* Polonya yeniden kurulacaktır. Bu ülkenin doğu sının Curzon'da bitecek, Curzon'un doğusu tamamen Rusya'ya bırakılacaktır. Böylece Rusya, Batıya iyice sokulmuş olacaktır. Polonya'da yeni hükümet Rusya'nın denetiminde kuru­lacaktır.