Afrika'nın barış ve istikrar ülkesi: Zambiya

Son yıllarda alt yapı projelerine ağırlık veren ülkenin, bakır madeni, organik tarım ve enerji alanlarında büyük bir potansiyeli yatırımcıları da ülkeye çekiyor.

Uzun yıllar İngiltere'nin sömürgesi olan Zambiya, Kenneth Kaunda önderliğindeki bağımsızlık hareketini, 24 Ekim 1964'te tam bağımsızlıkla sonuçlandırdı. Silahlı mücadeleyle başlayan bağımsızlık hareketini, müzakereler yoluyla sonuçlandırmayı başaran Zambiya, bu yönüyle Afrika'daki birçok ülkeye de örnek oldu.

Kaunda'nın ilk Cumhurbaşkanı olduğu ülke, 1964'ten 1991'e kadar Birleşik Ulusal Bağımsızlık Partisi tarafından yönetildi. 72 farklı kabilenin bulunduğu ülkeyi 27 yıl boyunca "Tek Zambiya, Tek Millet" sloganıyla birleştiren Kaunda, ülkede birliği sağladığı gibi komşularıyla da sorunsuz bir yönetim sergiledi. 1991'de çok partili hayata geçen ve başkanlık sistemiyle yönetilen Zambiya, bölgesindeki diğer ülkelere kıyasla seçimlerin düzenli olarak yapılması ve güvenilir adalet sistemiyle öne çıktı.

- Çin ve Hindistan şirketleri yatırımda ilk sırada

Angola, Kongo, Tanzanya, Malavi, Mozambik, Zimbabve, Namibya ve Botsvana'ya sınırı bulunan ülke, Sahraaltı Afrika'nın gelişen önemli ülkeleri arasında yer alıyor.

Dünyanın bakır rezervine sahip önemli ülkelerinden olan Zambiya'nın ana gelir kaynağını, bakır ihracatı oluşturuyor. Yabancılar tarafından işletilen bakır madenlerinden elde edilen gelir, ekseriyetle diğer alt yapı yatırımlarının takası olarak gösteriliyor. Böylece bakır üretiminin ülke ekonomisine doğrudan katkısı sınırlı düzeyde kalıyor.

Serbest rekabete dayalı liberal ekonomi modelinin uygulayan ülkede, Çinli ve Hindistanlı şirketlerin önemli yatırımları bulunurken, resmi rakamlara göre ülkede 30 binden fazla Çinli de yaşıyor.

Sahip olduğu tropikal iklimden dolayı mısır tarımının yoğun olarak yapıldığı Zambiya, verimli ve bakir topraklarla organik tarım açısından fırsatlar sunuyor.

Güneşli gün sayısının fazlalığı ve akarsu kaynaklarıyla enerji yatırımlarına elverişli olan ülke, yabancı yarımcılara birtakım kolaylıklar sağlıyor.

- Yüz ölçümü Türkiye kadar nüfusu ise 17 milyon

Zambiya'da, uzun yıllar sömürgesi olduğu İngiltere'nin etkisini hissetmek mümkün. Yerel dillerin yanında İngilizce günlük hayatta yaygın olarak kullanılırken, trafik de İngiltere'deki gibi soldan akıyor. Birçok sektörde olduğu gibi otomotivde de dışa bağlı olan ülkede, trafikteki araçların büyük bir bölümünü Uzak Doğu markaları oluşturuyor.

752 bin kilometrekare yüz ölçümüyle hemen hemen Türkiye'ye yakın büyüklüğe sahip Zambiya, yarısında fazlası genç olmak üzere, yaklaşık 17 milyonluk nüfusa sahip. Ülke nüfusu başkent Lukasa'da yoğunlaşıyor.

İlkokul eğitimi 7 yıl olan Zambiya'da orta öğretim iki ve üç yıllık dönemler halinde beş yıl olarak uygulanıyor. Öğrenciler genelde 9. sınıf sonrasında çalışmaya başlıyor. Maddi durumu elveren ve akademik başarı gösteren öğrenciler, 12. sınıfı tamamlayarak yükseköğretime devam ediyor.

Sağlık sistemi ve alt yapı hizmetlerinin yetersiz olduğu Zambiya, diğer yandan dünya genelinde en çok HIV vakasının görüldüğü ülkelerin başında geliyor.

- İki ülke ilk KEK toplantısını yaptı

Türkiye'nin Lusaka Büyükelçisi Şebnem İncesu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye ve Zambiya arasındaki temaslarda son yıllarda hareketlilik yaşandığını, bunda üst düzey ziyaretlerin payının kayda değer olduğunu söyledi.

Zambiya Cumhurbaşkanı Edgar Chagwa Lungu'nun Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın göreve başlama törenine katılmak için Türkiye'yi ziyaret ettiğini anımsatan İncesu, şu bilgileri verdi:

"Bu ziyaretin ardından Sayın Cumhurbaşkanımız, 28 Temmuz 2018'de Zambiya'ya resmi ziyaret gerçekleştirdi. Türkiye'den Zambiya'ya Cumhurbaşkanı düzeyindeki bu ilk ziyarette çeşitli alanlarda 12 anlaşma imzalanarak, iki ülke arasındaki ilişkilerde önemli bir aşama kaydedildi. Bugün Türkiye ile Zambiya arasındaki ilişkiler en üst seviyede seyrediyor. Bu da iki ülke arasındaki iş birliğini gelecek dönemde daha da artıracaktır."

Siyasi dostluk bağları ve olumlu bir gündem temelinde pekişen ikili ilişkilerin ekonomik ve ticari ayağında somut ilerlemeler görülmek istendiğini dile getiren İncesu, "Bu amaçla, I. Dönem Karma Ekonomik Komisyon (KEK) Toplantısı 12-13 Şubat'ta Lusaka'da düzenlendi. 2011 tarihli Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması uyarınca kurulan KEK ilk kez toplandı. Bu toplantı, Zambiya'ya müstakil kapsamda bakan düzeyindeki ilk ziyarete de vesile oldu." dedi.

İncesu, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk'un, KEK Eş Başkanı sıfatıyla Zambiya’ya geldiğini, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Inonge Wina tarafından kabul edildiğini, Dışişleri Bakanı ve KEK Eş Başkanı Joseph Malanji'nin yanı sıra Toplumsal Cinsiyet Bakanı Elizabeth Phiri ve Toplumsal Kalkınma ve Sosyal Refah Bakanı Kampamba Mulenga Chilumba ile ikili görüşmeler yaptığını bildirdi.

İki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin geniş bir şekilde gözden geçirilmesine imkan sunan KEK marjında, gelecek döneme dair bir çeşit yol haritası oluşturan toplantı tutanağının imzalandığını belirten İncesu, ayrıca Türkiye ile Zambiya arasında Kadının Güçlendirilmesi Alanında İşbirliği Mutabakat Zaptının akdedildiğini söyledi.

- "Türklere sempati, Türk mallarına rağbet var"

Zambiya'da yatırımları bulunan iş insanı Altan Aslan ise yaklaşık 5 yıldan bu yana Zambiya'da yaşadığını belirterek, parke taşı, kiremit ve tuğla üretimi yaptığını söyledi.

Birçok Afrika ülkesiyle kıyaslandığında Zambiya'nın hem daha güvenli hem de daha istikrarlı olduğunu ifade eden Aslan, bu ülkede Türklere sempati, Türk mallarına da rağbet olduğunu dile getirdi. 

Ülkede başkanlık seçimlerinin 2021 yılında yapılacağını, bu nedenle yatırımların önemli oranda yavaşladığını belirten Aslan, "Yatırımlarım durması ekonomiyi olumsuz etkiledi. 6 ay içerisinde 1 doların karşılığı 8 Kvaçadan 15 Kvaçaya yükseldi." dedi.