Ebeveynler çocuklarının uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığını anlamak için birçok yol deniyor. Bağımlı çocuğa ise nasıl yaklaşması gerektiğini ya bilemiyor ya da yanlış yaklaşıyor. Şüphe içinde kıvranan aileler ve içe kapanık çocuklar arasındaki aşılmaz duvarlar ise ne yazık ki sorunu çözümsüz hale getiriyor.
MADDE BAĞIMLILIĞININ BELİRTİLERİ
Ebeveynlerin çocukları ile ilgili belki de en tedirgin oldukları konulardan biri olan madde bağımlılığı özellikle ergenlerde anlaşılması zor belirtiler veriyor. Çocuğunun madde kullanıp kullanmadığını anlamaya çalışan aile, bazı ergenlik belirtileriyle bağımlılığı birbirine karıştırabiliyor.
ERGENLİK BELİRTİLERİYLE KARIŞTIRIBALİR Mİ?
Buna ergenlik nedeniyle aile ve çocuk arasında azalan iletişim bağı da eklenince, çocuk için bağımlılığa giden yol kolaylaşırken aile için sorun tam bir çıkmaza giriyor. Aile çocuğuyla kaliteli iletişim kurmayı geciktirirse çocuğunu tanıması da gecikiyor.
Klinik Psikolog Nazlı Ağın Aydın, çocuklarının madde kullanıp kullanmadığını anlamaları için ebeveynlerin hangi yolu izlemeleri gerektiğini ve çocuğunun madde kullandığını anlayan ailelerin onlara nasıl yaklaşmaları gerektiğini anlatıyor.
Bir ebeveyn çocuğunun madde kullandığını nasıl anlar?
Ebeveynler çocuklarının bağımlılık geliştirdiğini çeşitli belirtileri gözlemleyerek anlayabilirler. Burada davranışsal, psikolojik ve bedensel değişiklikler, çevre değişikliği, maddeye yönelik davranışsal ve bedensel belirtiler ön plana çıkar. Bu belirtilerin ortaya çıkmasıyla birlikte idrar testi ve saç testi gibi testler kullanımı anlamaya yönelik olarak uygulanabilir. Fakat burada bu testler için acele etmemek gerekir. Eğer net belirtiler ve gözlemler varsa ebeveynlerin çocukla konuşması ve bilgisi dahilinde böyle bir test yaptırmak istediklerini paylaşmaları gerekir. Çocuğa zorla test yaptırmak ya da onun haberi olmadan saç örneği alıp teste götürmek işe yaramayan bir yöntem olacak aynı zamanda ebeveynle çocuk arasındaki iletişimi oldukça zedeleyecektir.
Bunun yanında bağımlılığın başlıca kriterlerinden de kısaca bahsetmenin önemli olacağını düşünüyorum. Bu belirtiler:
Kişinin kullandığı madde üzerinde kontrolünü kaybetmesi,
Madde kullanmadığı zamanlarda bazı istenmeyen belirtilerin ortaya çıkması (huzursuzluk, terleme, titreme vb.),
Madde kullanımına yönelik istek duyması,
Kullandığı madde miktarının yetmemesi ve buna bağlı olarak miktarın giderek artmasıdır.
EBEVEYNİN ÇOCUĞUNU İYİ TANIMASI GEREKİR
Özetlemem gerekirse bir ebeveyn çocuğunun madde kullanıp kullanmadığını anlamak için yukarıdaki belirtileri dikkate alabilir. Fakat burada ebeveynin çocuğunu iyi tanıması, onun ihtiyaçlarının farkında olması ve sağlıklı iletişim kurarak belirtileri doğru yorumlaması gerekmektedir. Madde kullanımıyla benzer belirtiler gösteren farklı problemlerin varlığı da göz ardı edilmemelidir.
İlk olarak psikolojik belirtiler
Çocukta aşırı öfke, tahammülsüzlük, içe kapanma, şüphecilik, sinir, kaygı hali, uykusuzluk, huzursuzluk, hafıza bozuklukları, hayattan keyif alamama, mutsuz, depresif hissetme ve duygusal iniş çıkışlar yaşama gibi belirtileri sayabiliriz. Bu belirtiler çocuğun kullandığı maddeye göre değişiklik gösterir.
DAVRANIŞLARINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER
Davranışsal ve sosyal değişikliklere baktığımızda ilk olarak çocuğun çevresinde değişiklikler olması, diğer bir deyişle çevresinin değişmesi göze çarpar. Burada çocuk arkadaş çevresini değiştirir. Eski arkadaşlarıyla görüşmemeye başlar. Yeni arkadaşlarını da kolay madde bulabileceği kişilerden seçer. Aile bağları ve ilişkileri zayıflar. Daha önce ailesiyle zaman geçirirken artık tek başına kalmayı tercih eder. Genelde odasında olmak ister. Eskiye oranla daha fazla para harcamaya başlar. Kendi kişisel eşyalarını veya evdeki eşyaları satma girişiminde bulunur. Okula devam problemleri görülür. Derslere odaklanmakta zorluk çekme, buna bağlı olarak da ders başarısında düşüşler gözlemlenir. Çocuk, sorumluluk almak istemez. Öz bakımında azalma ve giyim tarzında değişiklikler olur. Kıyafetlerinde değişik kokular, izler ve kalıntılar olabilir. Yalan söyleme davranışı görülebilir.
Yanı sıra gözlerde kızarıklık ve kanlanma, göz bebeklerinde büyüme ya da küçülme, iştahta artma ya da azalma, terleme, ağız kuruluğu, kalp atışında hızlanma, saçlarda dökülme, kilo kaybı olarak sıralanabilir. Bunların yanında titreme, ağız etrafında iz, karın ağrısı, bulantı, kulak çınlaması, deride kesik izleri, morluklar, ciltte yaralar ve dişte çürükler gözlemlenebilir. Özetle, yukarıdaki belirtiler herkeste farklı şekilde gözlemlenebilir. Bu belirtilerin temelinin ne olduğu iyice araştırılmalıdır.
Madde kullandığını inkâr eden bir çocuğa nasıl yaklaşılmalı?
Önce ebeveynlerin durumla ilgili olarak çocuğu suçlamaması ve baskılayıcı yaklaşmamasının önemini vurgulamak isterim. Her çocuğun fiziksel, duygusal ve bilişsel gelişimi birbirinden farklıdır. Bu nedenle her çocuğun ihtiyacı eşsizdir. Çocuğunu iyi tanıyan ebeveyn onun neye ihtiyacı olduğunu ve bu ihtiyacı nasıl karşılayabileceğine yönelik doğru bilgi sahibi olur. Bu bağlamda çocuğunun madde kullanımını inkâr etmesinin altında yatan nedenleri daha net görebilir.
