Konya'nın kerpiç evleri döngüsel ekonomide konutlaşmada dünyaya örnek olacak.
AL KULLAN AT EKONOMİSİNE KARŞI DÖNGÜSEL SİSTEM
Al- kullan- at modeliyle işleyen doğrusal ekonomi sisteminden döngüsel ekonomiye geçişte geliştirilen bir dizi strateji içerisinde konut üretimi de var.
KONUTLAR NASIL ÜRETİLECEK
Atıkların geri dönüştürülmesi, yeniden kullanılması, onarımı, yeniden amaç kazandırılması, yeniden üretilmesi ve yenilenmesi gibi stratejileri kapsayan orta döngü stratejileri, kırsal mahallelerinde yoğun kerpiç yapı stoğu bulunduran ülkemizde yepyeni bir yaşamı kapılarını aralıyor.
DOĞAL BARINMA, SAĞLIKLI YAŞAM
Doğal barınma ihtiyacını karşılamaya yönelik olan konut ihtiyacı; ülkemizde nüfustaki artış, biriken konut açığı, ömrünü tamamlayan yapılar, aile yapısı ve yaşam biçiminin değişmesi, doğal afetler, yeni yerleşimler gibi sebeplerle sürekli bir talep görmekte.
KERPİÇ NE ZAMAN KULLANILDI?
Yerleşik hayata geçişin başlangıcından bu yana kerpiç yapı malzemesi olarak kullanılageldi. İçeriğinin yapı inşaat alanı yakınlarından temin kolaylığı ilk yerleşimlerde tercih edilmesinin önemli sebeplerinden.
Anadolu’ da Troya, Boğazköy, Hacılar, Acemhöyük, Çatalhöyük gibi önemli antik yerleşim alanlarında yapılan kazılarda kerpiç yapılara rastlandı.
KERPİÇ MALZEMENİN BAŞLICA AVANTAJLARI
Kerpicin önemli avantajları bulunuyor. İç ortam sıcaklığını dengeler, ısıl performansı iyidir.
Yakın çevreden edinilen malzemelerle ve sınırlı imkânlarla inşa edilmiş yapıların doğaya karşı kaçınılmaz bir şekilde saygılı yapılardır.
Çevreyle uyumlu. Kalın kerpiç duvarlar ve kalın toprak çatı örtüsü yoğun güneş ısısına maruz kalan bölgelerde ısının soğurulmasını yavaşlatıyor.
Ekonomiktir ve çevreye verdiği zarar azdır. Karbon salınımı sıfır derecesindedir.
Kerpiç yeniden kullanılabilir, geri dönüştürülebilir, doğaya atık bırakmaz.
KERPİÇ USTALARI AZALIYOR
Ancak son yıllarda özellikle kırsal kesimde bu tür evlere olan ilginin azalması, betonlaşma, kerpiç ustaların sayısının azalmasına neden oldu.
Ustaya erişim ya yoktur, ya zordur ve ayrıca bir rekabet ortamı olmadığından ustaların zanaatleri ekstra kıymet kazanmakta. Usta-çırak ilişkisinin zaman içinde ortadan kalkması kerpiç kesme, duvar örme, ve kerpiç inşaatın yöresel teknik birikiminin sonraki nesillere aktarılmasının önüne geçmekte.
KERPİÇ EVLERDEKİ GÜNDELİK YAŞAM
Kerpiç evlerde gündelik yaşamın akışı da doğal. Gündelik hayatları açısından temel yaşam alanları da misafir ağırlama, yemek yeme gibi eylemlerinin gerçekleştiği yerler de genellikle bu mekânlar.
Günümüzde bazı kerpiç ev kullanıcıların ihtiyaçları doğrultusunda yapılara ek olarak/mekândan bölerek ortak bir banyo ve tuvalet yaptırdılar. Bu da kerpicin su ile temasında ve zarar görmemesinde yeni bir kapı açtı.
KİMİ EVLER İKİ KATLI
İki katlı evlerin pek çoğunda bir akstaki odaların ya da sofanın altı boştur. Bu evlerde bu alanlar imece usulü yapılan kışlık hazırlıklarının adresi olarak ön plana çıkıyor.
Yine kalın kerpiç duvarlarla yazın serin kalan bir zemin kat deposu (ya da mutfakta depolama alanına yer verilebilir) yazın yapılan kışlık hazırlıkları için önem bir mekân olarak öne çıkıyor.
DOĞAYA YENİDEN BAĞLANMAK
Konya kırsalındaki kerpiç everil doğaya yeniden bağlanmanın giriş kapısı olarak gösteriliyor. Doğaya uyumlu, canlı yaşamına saygılı olan çevresel açıdan olumlu etkileri bulunduğu pek çok şekillerde kanıtlanmış olan (ısı depolama, ısıl geçirgenlik, gömülü enerji/karbon değerleri vb.) bir yapı malzemesinin ve yapım teknolojisinin; günümüzde uygulama imkanı olabileceği belirtiliyor. Bunun için de ustaların usta çırak sistemi içinde yetiştirilmesi, geleneğin ayrıntılı biçimde ortaya konulması gerekliliğine dikkat çekiliyor.
Yararlanılan Kaynak:
KERPİÇ YOĞUN KIRSAL YERLEŞİMLERDE
DÖNGÜSEL EKONOMİYE GEÇİŞ MODELİ:
KONYA- AKŞEHİR, “ORTAKÖY VE TİPİKÖY”
ÖRNEKLERİ
Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Doktora Tezi
Mimarlık Anabilim Dalı, Yapı Bilgisi Programı
Selin DURAN
Mart, 2025
İZMİR
Fotoğraflar:sonsuzsukran.org
