Bazı uzmanlara göre bu yasak sosyal medyaya olan ilgili artırır. Peki yasal düzenleme hangi aşamada?
DÜNYA GENELİNDE UYGULANAN YASAK
12 yaşına gelen çocukların yüzde 90’ı sosyal medya hesabı bulunuyor. Dünya genelinde insanların sosyal medyada günlük olarak geçirdiği sürenin ortalaması 2 saat 21 dakika. Çocuklarda ise sosyal medya kullanım yaşı bazı ülkelerde 8’e kadar inebiliyor. 12 yaşına gelindiği ise artık çocukların yüzde 90’ı sosyal medya hesabı var.
AVRUPA ÜLKELERİ
İngiltere, Almanya, İspanya ülkelerinde dijital rıza yaşının 16 yaş altı ile sınırlanması ve ebeveyn rızasının olmasına yönelik tartışmalar var. İrlanda da ise dijital rıza yaşının 16’dan 13’e indirilmesi öneriliyor.
Fransa’da 15 yaş çocuklar için ailenin izni gerekiyorken, Yunanistan’da dijital rıza yaşının 15’e düşürülmesi tartışılıyor.
Belçika’da dijital rıza için 13 yaş altı için ebeveyn izni isteniyor.
İspanya, Fransa ve Yunanistan telekomünikasyon bakanlıkları tarafından 6 Haziran’da Lüksemburg’da Birleşmiş Millet toplantısında sosyal medyaya erişimde yaş sınırı getirilmesini talep etti.
ABD’de ise dijital rıza yaşının eyaletlere göre farklılıklar gösterse de 13-17 yaş arası ebeveyn izni gerekliyken algoritma sınırlandırılması getiriliyor.
Aralık 2024 yılında Avustralya’da 16 yaş altı çocuklar için sosyal medya yasağı yasalaşarak yürürlüğe girdi.
Özellikle Avrupa’da siber zorbalık ve çocukların istismarının önlenmesine yönelik çalışmalar devam ediyor.
En son danimardaka yasak geldi
Danimarka Başbakanı Frederiksen, çocukların ruh sağlığını korumak amacıyla 15 yaş altına sosyal medya yasağı getirmeyi planladıklarını açıkladı. Yeni düzenlemeye göre, 13 yaşından itibaren ebeveyn onayıyla sosyal medya kullanımı mümkün olacak. Yasağın bir yıl içinde yürürlüğe girmesi bekleniyor.
BAKANLIK TASLAK ÜZERİNDE ÇALIŞIYOR
Türkiye'de ise Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın sosyal medyanın 13 yaşından küçük çocuklara yasaklanması, 13-16 yaş arası çocuklar için sınırlandırılmasına yönelik üzerinde çalışıyor.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş daha öncesinde yaptığı açıklamada, yaş sınırı olarak kademeli bir düzenleme üzerinde çalıştıklarını kaydetmişti. Göktaş, “13 yaşa kadar olan çocuklarımız için ayrı, 13-16 yaş grubunda olan çocuklarımız için de ayrı olmak üzere, 2 farklı kademe olarak çalışmalarımızı devam ettiriyoruz” demişti.
KADEMELİ YASAK
Göktaş, 16 yaşından küçük çocukların sosyal medya hesabı açtığı taktirde yaş tespitinin doğru biçimde yapılabilmesi noktasında sosyal medya platformlarına denetim konusunda hükümlülükler getirmeyi planladıklarını da belirtmişti.
BU DÖNEM MECLİSE GELECEK
Yeni yasama yılında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından TBMM’ye sunulması planlanan yasa tasarıda 13 yaş altı çocukların sosyal medyaya erişiminin tamamen sınırlandırılması düşünülürken 13-16 yaş arası çocuklar için ise ebeveyn izni zorunluluğu bulunacak.
SEBİR ZORBALIK
Bilgi Teknolojileri Kurumu (BTK) verilerine göre Türkiye’de çocukların yüzde 52,2’si çevrimiçi platformlarda siber zorbalığa şahit oluyor. Bunları yüzde 23’ü ise “genel ahlaka aykırı, müstehcen mesajlar” oluşturuyor. Dünyada ise bazı ülkelerde bu oran yüzde 65’e kadar çıkabiliyor.
UNESCO’nun 2021 yılına ait verilerine göre, Avrupa’daki çocukların yarısı, ABD’de ise %60’ı siber zorbalığa maruz kaldı. Avrupa ve diğer ülkelerde çocukların dijital ortama erişme yaşının ne olması gerektiğine dair tartışamalar uzun süredir devam ediyor. Türkiye’de de çocuklara yönelik sosyal medya kullanım yaşının kaç olmasına dair tartışmalar gündemdeki yerini koruyor.
UZMANLARA GÖRE DİJİTAL EĞİTİM
Çocukların erken yaşlarda dijital ortama dâhil olduklarını belirten uzmanlar yasaklama veya sınırlamanın etkili olmayabileceği görüşünde ve öncelikle u konuda ebeveynlerin eğitilmesi gerektiğini ifade ediyorlar. Yasaklar çocukları için cezbedici olabileceğine de dikkat çekiyorla.
AB Dijital Hizmetler Yasası (DSA) yayımladığı yönergede çocukların güvenliğine dair bir takım öneriler sunuyor:
Çocukların hesaplarının varsayılan olarak ayarlanarak kişisel bilgilerinin yabancılardan korunması,
Platformların davranışsal sinyallerden ziyade çocuklardan gelen açık sinyalleri önceliklendirecek şekilde tavsiyede bulunarak akışlar üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmalarını sağlamak,
Çocukların istedikleri kullanıcıları engelleme ve sessize alabilmeleri, açık rıza olamadan gruplara eklenmemelerinin sağlanması,
Cinsel ve mahrem içerikli görüntülerin dağıtımının engellenmesi için reşit olmayanlar tarafından paylaşılan görüntülerin indirilememesi ve ekran kaydının alınamamasının sağlanması,
Aşırı kullanıma katkı sunan iletişim “çizgileri”, “geçici içerik”, “okundu bildirimleri”, otomatik oynatma ve anlık bildirim gibi özelliklerin varsayılan olarak devre dışı bırakılması,
Çocukların ticari okuryazarlığı eksikliklerini manipüle edebilecek uygulamalara maruz kalmamalarını sağlamak,
Moderasyon ve raporlama araçlarının iyileştirilmesi, hızlı geri bildirim zorunluluğu getirilerek ebeveyn kontrol araçları sağlanmalı,
Gibi başlıklar sunarak siber zorbalığın ve çocuk istismarının engellenebileceği belirtiliyor. Avrupa’da, AB Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) sosyal medya kullanım yaş sınırı 13 ile 16 belirlemiş durumda. Avrupa Dijital Kimlik Cüzdanı üzerinden kullanıcılarının yaşları belirlenebiliyor.
