Özel Okullar ve Liseler

Danimarka’da özel okullar 250 yıllık bir geleneğe sahiptir. Genel anlamda devlet okullarının bir başka versiyonudur, daha esnektir ve  daha özgürdür. Temel derslerin dışında çok değişik dersler de verebilirler.

Adı özel okul olsa da,  her ülkede  ve Türkiye’de olduğu gibi devletin sözü geçer. Devlet, belediye okullarına  verdiği ödeneğin % 75’ini  (öğrenci başı ortalama 6.750 avro) bu okullara verir. Ticari amaç için özel okul açılamaz, okulun parası yine okulundur. Okul, devletten aldığı ve velilerden aldığı para ile okulun işletmesini iyi yapmak ve yönetmek zorundadır. Eğer beceremiyorsa kapatılır. Mali denetim çok sıkıdır.

Ülkede öğrencilerin % 18’i özel okullara devam eder. Türkiye’de  % 9

• Okullarda yolsuzluk  yapılırsa göz yumulmaz, hemen kapatılır. Danimarka zaten 2019 yılı ölçümlerinde şeffaflıkta Yeni Zelanda ile beraber 96 puanla dünya birincisi.
• Özel okullar devlet okullarındaki şartları taşır, işletmeyi okul yaparak devletin yükünü azaltır.Devlete yük olmaz, devletin yükünü alır.
• Temel derslerden sonra bazı esnek dersler konulabilir.
• Eğitim dili (5-6 tane İngilizce ve Almanca okul hariç) Danca’dır.
• İlköğretim okullarının yaklaşık dörtte biri özel okuldur. Yani 558 özel okul vardır. Her yıl birkaçı kapanır ama daha fazlası açılır. Özel okulların öğrenci sayısı azdır.
• Öğrenci oranı devlet okullarındaki öğrenci sayısının  % 18’ine tekabül eder.
• Özel okul geleneği 250 yıllık bir gelenektir.
• Okullara  öğrenci başına ödenek verilir. Devlet okullarına öğrenci başına 9.000 avro ödenir. Özel okullara devlet okullarına ödenen ödeneğin   % 75’i ödenir. Yani  6.750 avro.
• Devletin verdiği ödeneğin  asgari  %12.5”unu   veli ödemek zorundadır.
• Okullar, mali denetime tabidirler.
• Özel okulların eğitim seviyesi  müfettiş tarafından kontrol edilir.Müfettiş, okul eğitim bakımından yetersiz derse düzeltilmesi için  duruma göre 3-6 ay bir süre verilir bu süre sonunda eğitim düzeyi devlet okulları düzeyine geldiyse devam eder, değilse kapatılır. Müfettişi okullar kendileri seçerler.Yolsuzluk olmadığı ve rekabet ortamı olduğu için hiç kimse müfettiş ile ‘’al gülüm- ver gülüm’’ birbirimizin hatasını görmeyelim diye bir düşünceye sahip olmaz ve müfettiş olarak teftiş yetkisi olan birini seçer.

• Danimarka’da özel okulların eğitimi ile devlet okullarının eğitiminde not bakımından fazla bir farklılık yoktur.  Özel okulların not ortalaması devlet okullarından sadece yüzde 2-3 yüksektir.  2003 yılından beri okulların bitirme notlarını okullar kendi sitelerinde ve bakanlık kendi sitesinde kamuoyunu  bilgilendirir. Türkiye’de böyle bir bilgilendirmenin yapılıp yapılmadığını  bilmiyorum. Bazı okulların    .... falan sınavda il birincisiyiz, Türkiye beşincisiyiz  reklamını  okumaktan başka bilgim yok... Aslında her il veya bakanlık yayınlasa daha objektif ve daha şeffaf olur...

• Danimarka’da özel okullarda çocuk okutmak  pahalı değildir. Ortalama günde bir paket sigara içen bir ailenin  aylık sigara masrafı bir öğrencinin okuması için yeterlidir. Başka bir deyişle, bir çalışanın maaşının kazancına göre ortalama 10’da biri veya 15’te biri yeterlidir. Türkiye’de özel okulda çocuk okutmanın çok pahalı ve zor olduğunu hepimiz biliyoruz...

Liseler

• Danimarka'da liseye öğrenciler, ilköğretim sonunda yapılan sınav notları ve genelde nottan daha önemli olarak  öğretmenlerin kanaat ve tavsiyesiyle alınırlar. Okul öğrenciyi liseye gitmeye tavsiye etmezse sosyal yönden olgunlaşması ve gelişmesi için 10.sınıfa, bir yıllık yatılı okula veya meslek liselerine tavsiye eder. Öğrenciler ve veliler  genelde bu tavsiyeye uyarlar. Tavsiyeyi kabul etmeyenler isterlerse girmek istediği lisenin öğrenciye ihtiyacı varsa o lisenin özel sınava girer, başarırsa liseye devam eder. Bazı zaman çok başarılı öğrenciler de hayatı öğrenmek ve değişik bir eğitim almak için gönüllü olarak 1-2 yıllık yatılı okula giderler. İsterlerse oradan mezun olup üniversiteye devam ederler, isterlerse bir yıldan sonra  genel liselerden birine  başlarlar.

• Genel anlamda 3 çeşit lise vardır:

• Liseleri çok kalitelidir. Eğitimden ve  devamsızlıktan  taviz vermezler.  Çok sağlam bir eğitim verirler.  Danimarka’da liseler, adeta bir  mikro üniversitedir.

• Üniversiteye öğrenci yetiştirmeyi amaçlayan liseler Danimarka'da üç yıldır.Genelde üç çeşit lise vardır ve birbirlerinden çok az farkları vardır.

a-Genel lise

b-Fen lisesi

c-Ticaret lisesi

• Aslında lise eğitimi öğrencilerin başarı ve yeteneklerinin ortaya çıkarıldığı bir süreçtir. Genel olarak birinci ve 2 sınıfta ikişer dersten, üçüncü sınıfta 7 dersten sınavlara girerler ve aldıkları toplam not ortalamasına göre üniversitenin bölümlerine girebilirler. Yani üniversiteye 3 yıl içinde aldığı notların ortalamasıyla girilir. Üniversiteye girişte ayrıca üniversiteye giriş sınavı yoktur.
• Lise bittikten sonra öğrenciler adeta  görülmeye değer büyük şölen yaparlar.

• Ayrıca üniversiteye girişte  puanı yetersiz olan öğrencinin sosyal hayattaki başarıları, yardımseverliği, gönüllü çalışmaları ve başka alanlarda eğitim yapması da girmesini kolaylaştırır. Örnek: Bir genç yaz tatillerinde başka ülkelere gidip fakirlere yardım etmişse, kızılhaçta çalışmışsa, başka bir alanda bir-iki yıl eğitim almışsa lise puanı yetmese de üniversiteye girebiliyor.

• Liseyi bitiren öğrencilerin bir kısmı gelecekte ne yapacaklarına karar vermek için bir-iki yıl ara verirler, bir işe girerler veya sırtlarına bir çanta alarak bazısı yalnız,  bazısı arkadaş grubuyla  dünya turuna çıkarlar, orada zengin çocuğu da olsalar garsonluk yaparlar, otelde çalışırlar, lisan öğrenirler ve kısaca  hayatı öğrenirler...Adamların tuzu kuru... Geçim sıkıntıları yok...

• Üniversiteleri kalitelidir. Araştırmaya çok önem verilir, araştırma için önemli miktarda para harcanır. Öğrenciler burs alarak ve haftada bir iş yerinde veya mesleğine yardımcı olacak bir işte  çalışarak para kazanırlar. Gençler,  genelde ailelerinden ayrı bir evde kalırlar. Aileleriyle beraber kalsa da aile bütçesine katkıda bulunurlar.

Mesleki  Eğitim

Mesleki eğitim ve öğretim planlanmasından ve kontrolünden Eğitim Bakanlığı bünyesinde bulunan bir  kurum sorumludur.

Mesleki öğretim 8 meslek alanına ayrılır. Bunlar 2-4 yıl süreli 200 farklı kurstan  ve okuldan meydana gelir.

Türkiye’de olduğu gibi Danimarka’da da öğrenciler meslek okullarını az tercih ediyorlar, herkes masa başında vb. işlerde çalışmak istiyor. Çeşmeci, boyacı, tamirci, elektrikçi, duvarcı vb. eleman sıkıntısı önemli boyutta. Bu meslek elemanları iyi bir maaş almalarına rağmen gençler tercih etmiyor. Eski doğu bloku ülkelerden elamanlar gelerek bu işleri yapıyorlar.