Çocukları covid-19'dan nasıl korumalıyız?

Koronavirüs ve Çocuklar: Çocuklar COVID-19 Hastalığı Olur mu?

COVID-19 salgını toplumumuzda herkesi etkileyebilmektedir. Bunlara çocuklar da dahildir. Ancak erişkinlerden daha az sıklıkla etkilendikleri düşünülmektedir. Birçok çalışmayı dikkate alan bir derlemede COVID-19 tanısı alan hastalar arasında çocuklar %1-5 oranında yer almaktadır. Bulaş ise %90 oranında ev ortamından ve %10 oranında seyahat ederken olmuştur. 0-17 yaş arasındaki yaygınlığına bakılacak olursa Covid-19’un sıklığı yaş artıkça artmaktadır (<1 yaş %15’lik bir paya sahip iken, 15-17 yaş arası bu oran %32’ye doğru artmaktadır).

COVID-19’in anne sütünden geçişi ispat edilmemiştir. Ancak damlacık enfeksiyonu yoluyla bulaşın olabileceği bildirilmektedir. Bebeğin ya da annenin şüpheli enfeksiyonu durumunda maske ve siper ile korunması önerilmektedir. Elde bulunan veriler doğrultusunda anne karnından bulaş tespit edilmemiştir. Gebeler ciddi solunum yolu komplikasyonu riski altında bulunabilmektedir. COVID-19 olan annenin gebeliği ve doğum işlemleri sırasında yakınında bulunan kişilere ve doğacak bebeğe yönelik önerilen tedbirler alınmalıdır.

COVID-19 yakınmaları çocukta erişkinlerle benzerdir, ancak çocuklarda yakınmalar daha az sıklıkla görülmektedir. COVID-19 sıklıkla çocuklarda daha hafif seyretmektedir. Çocuklarda en sık görülen yakınmalar ateş ve öksürüktür. Daha az sıklıkla nefes darlığı görülmüştür. Çocukların dörtte üçünde bu yakınmalardan en az biri görülür. Hekimlerin hastada beden sıcaklığını 38oC ve üzerinde ölçmüş olması, akciğeri dinlemekle patolojik bulguları tespit etmeleri, solunum sıklığının artması ya da oda havasında hastanın oksijen satürasyonunun %92 veya altında ölçülmesi COVID-19’u düşündürecektir.

Kesin tanısı konulan ve yatırılan hastalarda rutin alınan kan tahlilleri yanı sıra radyolojik değerlendirmeler de yapılır. Radyolojik bulguların yakınmaları başlamadan tespit edilebileceği bildirilmektedir. Akciğer grafisindeki bulgular belirsizden bilateral konsolidasyona kadar görüntü veren spektruma sahip olmaktadır. Erken evrede grafi normal olabilirken, ciddi vakalarda tek ya da iki taraflı çok odakli yamasal buzlu cam görünümü hekimi COVID-19’dan şüphelendirecektir. Bilgisayarlı akciğer tomografileri (BAT) bulguları da çocuklarda daha hafif tespit edilmiştir. Yani çocuklarda hem yakınmalar ve akciğer yayılımı, hem de BAT bulguları daha hafif seyretmektedir. Tomografi bulguları arasında yamasal ya da buzlu cam tutulumu, plevra altı ve periferde tutulum görülebilir. Buzlu cam tutulumu erken evre tutulumu olmakla birlikte, daha sonra yerini konsolidasyona bırakır. Tomografinin normal olması Covid-19’u genelde dışlamaktadır. Çocuklarda ölümcül durumlara rastlanmış olsa da, çocuklarda hastalığın asemptomatik, hafif ya da orta düzeyde seyrettiği anlaşılmıştır. <1 yaş altı bebekler ve altta yatan ciddi hastalığı olan çocuklar COVID-19 hastalığı bakımından önemli risk altında bulunmaktadırlar.

Riski arttıran altta yatan hastalıklar aşağıda sıralanmıştır:

-kronik akciğer hastalıklar (orta-ağır düzeyde astım dahil)

-kalp damar hastalıkları

-bağışıklığı baskılanmış olanlar (örn. kansere bağlı, kemoterapi, radyasyon terapisi,

-hematopoetik hücre ya da solid organ nakli, yüksek doz kortikosteroid kullanımı olan)

-kronik böbrek yetmezliği ve hemodiyaliz

-kronik karaciğer hastalığı (kronik hepatit)

-endokrin bozuklukları (diyabet)

-morbid obezite

COVID-19 Çocuklarda Neden Daha Az Görülüyor?

COVID-19’in çocuklarda daha az görülmesinin nedeni anlaşılmamıştır. Bir teoriye göre çocukların bağışıklık yanıtı daha düşük olmaktadır. Böylece ölümcül olan sitokin fırtınası belirgin olmamaktadır. Diğeri ise çocukların boğazındaki virüsler arası çakışma COVID-19 viral yükünün az olmasına neden olmaktadır. Ayrıca COVID-19’un bağlandığı ACE-2-reseptörünün çocukların solunum yollarında farklı biçimde eksprese olma ihtimali bulunmaktadır. Çocukların hastaneye ve yoğun bakıma yatırılmaları nadiren gerekmektedir. <1 yaşındaki bebeklerin çoğunlukla yatırılmaları gerekirken, hastanede yatırılmış olmaları hastalıklarının ciddiyetini göstermemektedir. ABD’de 2500 civarındaki <18 yaş çocuğun hastaneye yatış oranları %6 – 20 arasında ve yoğun bakıma yatış oranları ise %0.58 – 2 arasında bulunmaktaydı. Pandemi sırasında orofarinksin değerlendirilmesi mecburi ise ya da boğazdan kültür ya da sürüntü alınması gerekiyorsa uygun koruyucu tedbirler alınarak bu işlem yapılmalıdır.

Çocuklarda COVID-19 Testleri

Çocuklardaki test isteme endikasyonları Sağlık Bakanlığı tarafından aşağıdaki biçimde belirlenmiştir:

Aynı hane halkında bulunan iki veya daha fazla COVID-19 tanısı alan kişilerle birlikte yaşıyor olmak, dokuz aydan küçük ve annesi COVID - 19 tanısı alan bebeklerden olmak,

Aşağıdaki I ve II numaralı başlıklar altındaki kriterlerden en az birer tanesinin bulunması ya da II numaralı kriterlerden en az ikisinin olması (her bir şık için, başka bir nedenle ilişkili olduğunun kesin olarak gösterilememesi) bulunması beklenir.

I.Kriterler:

Aynı hane halkı içerisinde, son 14 gün içerisinde, solunum yolu enfeksiyonu tanısı ile hastaneye yatışı olan birisinin olması,

Aynı hane halkı içerisinde COVID-19 tanısı alan hastanın olması,

Aynı hane halkı içerisinde ateşi ve öksürüğü olan ya da ateşli ya da ateşsiz solunum sıkıntısı yakınmaları olan hastanın olması ve/ya da

COVID-19 tanısı alan birisi ile temas hikayesinin olması.

II.Kriterler:

Çocuğun ateş hikayesinin varlığı ya da ölçülen beden ısısının 38.0oC veya üzerinde olması,

Akciğer dinleme bulgularının tespit edilmesi,

Takipte gözlenmesi,

Yeni başlayan öksürüğün görülmesi,

Oda havasında oksijen satürasyonunun %92 veya daha düşük olması.

Çocuk hastalarda başka solunum patojenlerinin saptanması (örn. influenza, parainfluenza, rsv, m. Pneumonia) tespit edilmesi, COVID-19’un varlığını dışlamaz. Yani beraberinde COVID-19 da bulunabilmektedir. (Kaynak: Prof Dr. Hakan Yaman, Çağrı Mert Bakırcı)