Geleneksel Konya Mutfağı’nda lezzetler kadar sunumlar ve mutfağa özgü araçlar da önem arz ediyor. Zira yemeğe lezzet veren unsurlar arasında aşçı ve kullanılan malzeme kadar pişirme gereçleri de önemlidir. Konya mutfağında keşmekeş yaratacak çok fazla malzeme bulunması istenmezdi. Bu nedenle genellikle fonksiyonel özelliğe sahip kullanışı ürünler tercih edilirdi.
GENELLİKLE BAKIR KAPLAR TERCİH EDİLİRDİ
Eski Konya geleneklerine göre mutfakta kullanılacak ürünlerin daha çok bakır ve ahşap malzemelerden üretilirdi. Konya mutfağında kullanılan bakır malzemelerin çok fazla işlenmiş olmadığı sade bir dizayna sahip olduğu görülmektedir. Bezeme olan kaplarda ise tığ, balık, insan, akrep, ceylan, geyik, karanfil ve lale gibi motifler bulunurdu. Büyük kazanlar yaygın kullanılırdı ve komşular arasında da ihtiyaç olması halinde emanet verilirdi. Karışıklık çıkmaması adına sahibinin ismi kazanın belirli bir yerine işlenirdi. Kazan farkı amaçlarla mutfaklarda kullanılmıştır. Bulgur, kaynatmak, aşure pişirmek, pekmez kaynatmak, salça hazırlamak, et kavurmak ve çamaşır suyu ısıtmak için kazan tercih edilirdi.
KUŞANE NEDİR, NASIL KULLANILIRDI?
Çinko Konya mutfağında kendine fazla yer edinenmiş ve belirli dönemlerde kullanılmıştır. Sağlıksız ve kullanışsız olduğu tespit edildikten sonra da çinkodan yapılan kap-kacak dekoratif amaçlı kullanılmıştır. Hane halkı için kurulan sofralarda yemekler kuşane adı verilen altı geniş üstü dar bakır tencerelerde pişirilirdi.
Kuşanede sulu yemekler, etli yemekler ve pilavlar pişirilirdi. Bazı yemekler ise yuvarlak ve ağzı geniş olan iki yandan tutmak için kulbu bulunan Kulaklı (Gulaldi) kullanılırdı. Kulaklıda pişirilen Konya'ya özgü papara, sündürme, tirit ve bulgur pilavı gibi ürünler başka bir kaba boşaltılmadan direkt sofraya koyulurdu.
Sofraya getirilecek çorba “Kuşaklı" ismi verilen küçük ayaklı taslarla sunulurdu. Sofraya getirilecek bir başka ürün ise pilavdır. Kuşaklıda yapılmamışsa pilavı sunmak için "Lenger” ismi verilen kaplar kullanılırdı. Lenger hemen hemen Anadolu’nun her bölgesinde kullanılmaktadır. Küçük, orta ve kuzu lengeri isimleri ile farklı boyda lengeriler kullanılmıştır. Yapısal olarak yayvan, derinliği az, kenarları geniş bir forma sahiptir.
NAKIŞLI SİNİLER, TAHTA SENİTLER
Sabah kahvaltılarında yumurta vb ürünleri pişirmek ve sofrada sunmak için sahanlar işlemeli, kulplu veya kirtikli (yanları özel olarak kesilmiş) olabilirdi. Günümüzde pek çok işletme hala sahan kullanımına devam etmektedir. Sac önemli bir ürün olarak hemen her mutfakta yerini almıştır. Sac hafif bir malzeme olması ve göçebe olan Türk toplumunun eşya taşımasını kolaylaştırması nedeniyle yaygın olarak kullanılmıştır. Ocakların üzerine koyulan sac ile yufka (şebit) ekmek yapılırdı. Ayrıca Konya'nın en önemli tatlılarından olan sac arasının iki tatlı arasında pişirildiği için bu ismi aldığı bilinmektedir.
Konya mutfağında yer sofrası kullanılması nedeniyle sini kullanımı da hayli yaygındır. Nakışlı siniler çok fazla kullanılmamasına rağmen bazı evlerde zenginliğin göstergesi olarak yerini almıştır. Boyutlarına göre divan, orta ve küçük olmak üzere üç isimle bilinirdi. Divan sinisi (meydan sinisi), düğün, tören ve davetlerde daha çok tercih edilmiştir. Sofra kurmak için kullanılan tahta malzeme "Senit" ismini almıştır. Senit hem sofra kurmada, hem de erişte ve et kesiminde kullanılmıştır. Konya mutfağında kullanılan bir başka ürün ise süzgeçtir. Süzgeç günümüzde kullanılanlar gibi telden yapılmaz metal malzemeden imal edilirdi.
MUTFAKTAKİ KÜÇÜK ÜRÜNLER
Küçük ürünlerde bakraç, cingil veya sitil olarak da adlandırılmıştır. Süt ve yoğurt taşımanın yanı sıra pirinç, şeker ve tuz taşımak içinde kullanılmıştır. Yapısal olarak yuvarlak, boyun kısmı da kulplu ve kapaklıdır. Bazı bölgelerde kullanılan bakraçların ise düz bir boyna sahip olduğu görülmüştür. Evlerde kullanılan su bardakları da çok farklı isimler almıştır. Tenekeden yapılan bardağa "Darc", çamdan yapılan bardağa "Şamşalak" ismi verilirdi. Güğüm farklı özellikleri nedeniyle mutfaklarda kullanılmıştır.
Yakın zamana kadar sadece su ısıtma amaçlı kullanılmasına rağmen geçmişte pekmez, su, süt gibi malzemelerin ısıtılması ve taşınmasında kullanılmıştır. Ayrıca esnafın gün içinde tüketmek üzere yemek yemek için kullandığı sefer tasları, yemek üretiminde kullanılan delikli kevgirler ve kepçeler, düğün, sünnet gibi büyük organizasyonlarda kullanılmak üzere alınan maşrapalar gibi pek çok malzeme Konya mutfağında kullanılmıştır.
