KUŞKU MAKİNESİ: BULUT, BİLARDO TOPLARI VE GÜNEŞ
Bulut…
Bilardo topları…
Güneş…
Hume 17. Yüzyılın son derece değerli aydınlanmacılarındandır. Sakin ve sade bir güçtür. Metafiziği alt üst eder, adeta yeniden düşünmemizi sağlar, aklı son sınırına kadar zorlar.
Bulut teorisi vardır:
Kafamda oluşan bir bulut düşüncesinden yağmurun bulutun gerekli bir sonucu olduğu düşüncesi çıkmaz. Yani bulutlar varsa arkasından yağmur gelecektir tezi ve öngörüsü doğru değildir. Yani A olduğunda mutlaka B olacak diye bir beklenti sağlıklı değildir. Yağmur ile bulut arasında bir ilişki olsa da biri diğerinin gerekliliği olamaz. Herhangi bir şey bir başka şeyin zorunluluğu olmayabilir. O yüzden başlangıçlar ve sonuçlar her zaman birbirinden farklıdır. Önyargıya kapılmamak, an’lık değerlendirmeler, bir şimdi kurgusu üzerinden sonuçları belirlemek imkânsızdır.
Bilardo topları teorisi:
Bir bilardo topu diğerine çarpar ve onu hareket ettirir. Çarpan bilardo topu çarptığı kendisinin sonucu, diğerinin nedeni olur çünkü çarpılan bilardo topu hareket eder. İki bilardo topunun çarpışması birbirinin sebebi ve sonucu olsa da bu her zaman böyle değildir. Neden ve sonuç birbirinden bağımsızlaşır. Neden kendi kendine var olan bir olgudur, sonuç da kendi kendine var olan bir sonuçtur. Ben onların birbirine çarptığını gördüğüm için iki bilardo topunun birbirinin neden ve sonucu olduğuna birlikte göründükleri için varırım. Aklımın alışkanlığı birbirine çarpan bilardo toplarının birbirini hareket ettirdiğini düşünmeme neden olur.
Güneş teorisi:
Güneş yarın doğacak mı?
Güneş mutlaka doğar ama kimin üzerine? Güneş yarın kesinlikle doğar ama gerçekte kim güneşin doğduğunu hissedebilir?
Güneş mezarlıkların üzerine de doğuyor,
güneş ölülerin üzerine de doğuyor,
güneş suyun, ağaçların, hayvanların ve her şeyin üzerine doğuyor ama gerçekten doğuyor mu?
Güneşin doğuşu aynı zamanda bir aydınlanmanın karşılığı mı?
Belki her uyandığımızda yaşamı ve yaşamımızı bir kez daha düşünmemiş gerekir üzerimizden geçen bulutlar zaman mı; birbirini çarpan toplar öteki ile ben’in her şeye rağmen bir aradalığı mı; sabahları doğan güneş bir cevap mı yoksa soru mu; yoksa hepsinden kuku mu duymalıyım?
