KADINLARIN AİLEDEKİ ROLÜ – GEÇMİŞTE VE ŞİMDİ

Tarih boyunca kadının konumu ve hakları çevre ve toplumsal ilerlemeyle birlikte değişmiştir. Geçmişte kadınlar tamamen erkeklere tabiydi, sadece çocuk doğurmak ve erkeklere nesil yaratmak için yaratılmış köleler gibi yaşıyorlardı. Ailedeki asıl rolü, erkeğin malı, yani "evin reisi" muamelesi gören eş, anne ve ev hanımı rolüydü. Kadınlar erkeklerle aynı haklara sahip değildi ve onların hayattaki asıl ve tek amacı evlenmek ve aile kurmaktı. Ancak zamanla özgürleşme ve kadın hakları mücadelesi başladı ve uzun yıllar sonra kadın-erkek eşitliğini kazanmayı başardı. Toplumun gelişip ilerlemesiyle birlikte yeni aile biçimleri gelişip ortaya çıkmış, bu da kadının rolünü değiştirmiştir. Bu nedenle günümüzde kadınlar tamamen farklı algılanmaktadır. Bugün onlar iş, aile ve evdeki yükümlülüklerini başarıyla dengeleyen güçlü ve meşgul annelerdir. Antik Yunan ve Roma döneminde kadına farklı algılanıyordu. Bazıları onu İncil örneğini takip ederek tamamen erkekle eşit, onurlu bir varlık olarak algılarken, diğer yandan anti-feminist ve hatta kadın düşmanı olarak nitelendirilebilecek geniş bir grup insan vardı. Böyle bir toplumda kadın, günahın simgesiydi; cehennemin kapılarını açan baştan çıkarıcı. Onlara göre Tanrı kadınları yalnızca çocuk doğurmak için yaratmıştır, bu nedenle onların yaşamı bir erkekten çok bir hayvana, yani bir erkeğe benzemektedir. Yunanistan'da kadınlar hayatlarının çoğunu evlerinin dört duvarı arasında geçirdiler. Tek istisna parti kızları, metresleri veya fahişe olan kadınlardı. Toplumdaki konumları çok düşük bir ahlaki seviyedeydi ama aynı zamanda çok tatmin edici bir ekonomik gelire sahip olmalarını da sağlıyordu. Aile her toplumun temel belirleyicilerinden biridir. Sosyal sınıfı, yaşı veya cinsiyeti ne olursa olsun, her insan bir aileye aittir ve ortaçağ toplumlarının siyasi yaşamında ana faktör haline gelen aileydi. Ortaçağ toplumlarında kadınlar doğuştan itibaren erkekler tarafından kontrol ediliyordu.

Önce babalarının, sonra kardeşlerinin, daha sonra da eşlerinin ve ailesinin gözetimi altında hayatları boyunca takip edildiler. Onlara genellikle akrabaları eşlik ediyordu ve diğer şeylerin yanı sıra o zamanın kralına tabiydiler. Orta Çağ'ın başlarında kadın, içinde yaşadıkları "evin reisi"ni temsil eden erkeklerin hak sahibi olduğu bir mülk olarak görülüyordu. Kadınların konumu her sosyal sınıfta, özellikle de soylularda farklılık gösteriyordu. Hâlâ erkeklerin egemenliği altında olmalarına rağmen soylu kadınların evde özel bir konumu vardı çünkü ailenin gelecekteki mirasçılarını doğuracak olanlar onlardı. Evin hanımları ilan edildiler ve bu nedenle evin diğer üyelerini yönettiler. Bu tür ev rejimi çoğunlukla kocanın mahkemede olması veya askeri kampanyalara katılması nedeniyle evde olmadığı durumları ifade ediyordu. Kocaların soylu kadınları kontrol etmesini kolaylaştırmak için onlara el işi ve dikiş öğrenmek, aynı zamanda evi giydirmek ve dekore etmek gibi belirli meslekler veriyorlardı.

Değişim dönemi olarak da adlandırılan Rönesans döneminde kadının konumu ve hakları Orta Çağ'a göre kadının yaşamında ve konumunda çok az şeyin değiştiği doğrulandı. Günümüzün evliliklerinden farklı olarak, Rönesans döneminde ve hatta tarihin daha önceki dönemlerinde hiç kimse aşkın evlilikteki rolüne, hatta aşkın var olabileceğine inanmıyordu. Geleneksel evlilikler, erkeği her zaman evin tüm üyeleri üzerinde liderliğe sahip olan, ailenin doğuştan reisi rolüne yerleştiren çok katı şekillerde düzenlenmişti. Öte yandan kadınlar, yalnızca erkeklere ruhen ve bedenen itaatkâr olacak şekilde yaratılmıştır. Şunu da vurgulamak gerekir ki Rönesans, çoğunlukla sadece ev ve annelik görevlerinin yerine getirilmesiyle ilgili olsa da, tarihte erkeklerin kadınların eğitimine gerçekten önem verdikleri ilk dönemdir. Genellikle zengin erkeklerin eşleri veya kızları olan, toplumda daha üst konumdaki kadınlar genellikle özel bir hayat sürüyorlardı. Çoğunlukla yardım etkinliklerinin organizasyonu, danslara ve kültürel etkinliklere gitmek onlara emanet ediliyordu ve tüm bunlar için kişinin nasıl güzel ve düzgün giyinmesi ve elit toplumların görgü kurallarına uygun davranması gerektiğini bilmesi gerekiyordu. Bahsedilen uygun davranış, kadınların yabancı dil, klasik edebiyat ve kültür öğrendikleri, ayrıca belli resim ve müzik dersleri aldıkları belli bir eğitime işaret ediyordu.

20.yüzyılın kadınları, tıpkı erkeklerin daha önce yaptığı gibi içmeye, sigara içmeye, seyahat etmeye ve ders çalışmaya başladı. Erkekler çeşitli işlerde, endüstrilerde, hukukta ve siyasette hâlâ öncü bir rol oynasa da kadınlar o zamana kadarki herhangi bir tarihsel dönemde olduğundan daha fazla ilerlemeye ve başarıya ulaşmaya devam etti. Kadın hakları mücadelesi toplumda kadın ve erkeği eşitlemeyi başardı ve kadınlara başarılı ve eğitimli anneler ve eşler, yani kadınlar olmak için tüm fırsatları sağlayan hakları sağladı. 21. yüzyılda yeni bir toplum, erkeğin artık evin geçimini sağlayan tek kişi olmadığı, karısının da bunda ona katıldığı yeni, yani iki ebeveynli bir aile modeli yaratıyor. Bu model, giderek daha fazla kadının iş dünyasına girdiğini ve çocukların yetiştirilmesi ve bakımına yönelik hizmetler sağlayarak yardım sağlayan devlet politikalarının onlara bu konuda yardımcı olduğunu gösteriyor. Ancak zamanla toplumdaki durum iyileşti ve iki ebeveynli aile modeli standart yaşam tarzının bir parçası haline geldi. Çünkü sözde kadınların ikili rolleri, sorumlulukları nedeniyle oldukça ağır bir hal alıyor, ancak toplumdaki statüleri daha iyiye doğru önemli ölçüde değişti. Kadınların çoğu sorunu toplumun değerlerinde ve yasalarında görüyor ve daha iyi eğitim ve cinsiyet eşitliğine ilişkin toplumsal farkındalığın değişmesini savunuyor. Sanayi, bilim, teknoloji ve insan faaliyetinin diğer birçok alanındaki değişiklikler nedeniyle ailede de kadınların anne ve ev hanımı rollerini neredeyse ortadan kaldıran değişiklikler meydana geldi. Elbette kadınlar hâlâ çok sayıda ev işi yürütüyor ancak 21. yüzyılda bu artık onların asıl ya da hayattaki tek işi değil. Tarih boyunca kadınlar, işgücü piyasasında eğitim ve istihdamda eşitlik ve eşit fırsatlar için mücadele etti. Bu mücadele, onlara Antik çağda veya Orta Çağ'da kadınların yalnızca hayal edebileceği pek çok şeyi bugün yapma olanağı sağladı.

"Rahat" boşanmalar, bekar annelik, kadın istihdamı, iki ebeveynli aile modeli ve anne-ev hanımı rolünün ortadan kalkması, 21. yüzyılda kadınların hayatındaki pek çok değişiklikten sadece birkaçı. Bu değişiklikler yalnızca tarihsel mücadelelerinin gerçekten buna değdiğinin kanıtıdır. Bosna Hersek'te kadınlar haklarını her anlamda yaşıyor. Peki ülkenizde kadın haklarının durumu nedir?