Bir Şey Basit Değilse, Her Türlü Bunaltır

* Bu yazı basit bir özet olsun. Mevlana sözü olan “her ne olursan ol, ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi olun”’un basiti olan söylediğini yap, özetimiz olsun. Söylediğini yaparsan dürüst ve başarılı olma yolunda çok şeyi başarırsın. Konuşmaları dinlemiyorum uzun yıllardır. Yapılanlara bakıyorum. Karşılığında değerli olan insanlar ortaya çıkıyor. Bakan Şimşek, eylül ayında gıda fiyatlarının enflasyon üzerinde belirleyici rol oynadığını zirai don ve kuraklık kaynaklı gıda enflasyonu, uzun dönem eylül ayı ortalamasının 3 puan üzerinde artırdığını ve aylık enflasyonu 1,1 puan artırdığını anlatmış. Ayrıca, okulların açılmasıyla birlikte eğitim harcamaları ve ilgili diğer kalemlerin aylık enflasyona yaklaşık 0,7 puan artırdığını ilave etmişmiş.

*Ülke olarak matematik zekilerinden dolayı hem pahalıyız hem pahalı aldığımız hizmet ve ürünler kalitesiz. Paranın başında olan Merkez Bankası Başkanı Karahan, Türkiye'deki yastık altı altınların değerinin 500 milyar dolar kadar olduğunu ve bunun enflasyona olumsuz etki ettiğini ve altına talebin enflasyonla mücadeleyi zayıflattığını söylemiş. Para politikasını bir süre daha sıkı tutmak gerektiğini vurgulamış. İngiltere merkezli içecek devi Lipton, 39 yıldır sürdürdüğü Türkiye operasyonlarında önemli bir değişime gidiyor. Şirket, Rize’nin Pazar ve Fındıklı ilçelerindeki yaş çay işleme tesislerini Öz-Gür Çay A.Ş.’ye devretmek üzere anlaşmaya vardığını duyurdu. Satış anlaşması, Rekabet Kurulu’nun onayına sunuldu.

*Amerika’da hükümet 1 Ekim itibarıyla kapandı, siyasi kutuplaşmanın ekonomik yansıması olarak. Geçmişte kapanmalar kısa süreli ve sınırlı etkileri oluyordu, bu sefer hem küresel finansal koşullar hem de iç siyasetteki sertleşme farklı bir tablo oldu. Hükümet neden kapanır. Amerika’da hükümetin kapanmasının temel nedeni, Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasındaki politik ayrılık sebebiyle Kongre’nin bütçe tasarısını onaylayamamasıdır. Bu yüzden ABD’de federal yönetime, ekim ayı ve izleyen aylar için bütçe, yani harcama yetkisi, verilememiş oldu. Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasında borç limiti, harcama tavanı ve kamu kaynaklarının dağılımı konusunda keskin görüş ayrılıkları bulunuyor. Cumhuriyetçiler özellikle savunma dışı kamu harcamalarında sert kesintiler ve göçmenlik politikalarında daha sıkı önlemler isterken, Demokratlar sağlık, eğitim ve sosyal güvenlik programlarının korunmasında ısrar ediyor. Temsilciler Meclisi’nde Cumhuriyetçilerin çoğunluğu, bütçe yasama sürecinde pazarlık güçlerini artırıyor; ancak Senato’daki dağılım, tasarının geçmesi için mutlaka Demokratların desteğini almaları gerektiriyor. Bu tablo, iki kanat arasında uzlaşma sağlanamadığında bütçe tasarısının yasalaşamamasına sebep oluyor. Kapanma ne kadar sürer. Trump dâhil olmak üzere, kimsenin bu konuda tam bir öngörüsü olamaz, sadece geçmiş tecrübelere bakılır. Bundan bir önceki kapanma, yine Trump’ın başkanlığı sırasında, 2018 yılında yaşanmıştı. Federal hükümet 35 gün kapalı kalarak tarihin en uzun kapanma süreci olmuştu. Bir önceki de 2013 yılında, 16 gün sürmüştü. Kapanma neleri etkiler kritik önemdeki hizmetler hava trafik kontrolü, kolluk güçleri, sınır ve mali güvenlik gibi devam eder. İdari ve kamusal faaliyet durma noktasına gelir. Ulusal parklar ve müzeler kapanır, pasaport ve vize işlemleri yavaşlar, düzenleyici kurumların onay ve denetimleri uzar. Ayrıca küçük işletme kredileri, bazı konut ve tarım destek programları da askıya alınır. Bu nedenle kapanma, günlük yaşamı doğrudan etkilemese de ekonomik görünürlüğü azaltır ve kamu hizmetlerinin geniş bir kesiminde aksamalara yol açar. Kapanmanın piyasa üzerindeki en büyük etkisi veri akışındaki kesintiler olacak. Hükümetin çalışmaması demek istihdam, işsizlik oranı ve enflasyon gibi piyasalar açısından kritik verileri yayınlamaz. Fed’in faiz kararları için de kritik olan bu verilere ulaşılamaması, piyasadaki belirsizlik ortamını ve spekülasyon olacak. Bu belirsizlikten en fazla beslenen varlık, güvenli liman olarak adlandırılan altın olacaktır. Ons başına $3.900 bandına dayanmış altın fiyatlarının şu aşamada birçok yatırımcı için kar realizasyon imkanı sunduğunu da düşünürsek, hızlı bir uzlaşı halinde, altın yatırımcısını üzülecek.

*Sonuç olarak, kapanmanın her ülkeye bir zararı olacak. Matematikle en çok içli dışlı olması gereken kişi kendini ilgilendirmeyen yastık altındaki altını konuşuyorsa çok vahim durumdayız demektir. Herkesin her şeyi bildiği bu dönemde ekonomi bakanı sürekli bir şeyler rast gitmiyor diyor. Ülkelerde yangınlar oldu sebepleri farklı farklı bu da dolayısıyla hava şartlarını bozdu. Don da olur, yağmur da yağmaz…19 Milyona yakın öğrenci var. Bazı ülkelerin nüfusu öğrencilerimizin sayısından az. Okulların açılacağı belli bir tarih var, kapanacağı tarih var. 2026 yılındaki tatiller belli olur olmaz trafik cezalarına %25 güncelleme geldi. Alınan vergiler sürekli güncelleniyor. Alınamayan vergiler hala alınamıyor. Firmalar ülkemize gelmesi gerekirken 40 yıla yakın ülkemizde duran firma artık gitti. Çok firma ülkedeki operasyonel durumu değiştiriyoruz diye plaza diliyle kaçıyorlar. Güven sağlayacak bir tane üst düzey yetkili yok mu? Basit olarak bakmak işleri kolaylaştırır. O yüzden matematik her insana her kuruma her ülkeye lazım.