İlla Edep, İlla Edep

Edep, güzel davranış, terbiyeli olma, utanma, incelik, nezaket, zarafet, kabul gören kurallara uyma, haddini bilme, kalp kırmama hem sözlü hem de fiil olarak güzel muamelede bulunmak anlamına gelen bir kelimedir. Edep, kısaca iyi huy, güzel ahlak demektir.

Son zamanlarda edep bilmez, adap bilmez, ar perdesi çatlamış, çevresine huzursuzluk veren öyle insanlar çoğaldı ki; üstelik bunlar o kadar sıradanmış gibi gösteriliyor ki; ne diyeceğimi bilmiyorum.

Bu sorunun cevabını ünlü tasavvuf ve halk şairi Yunus Emre’nin yüzyıllar önce söylediği o muhteşem sözlerde aldım:

Girdim ilim meclisine, eyledim kıldım talep,
Dediler ilim geride, illa edep illa edep.
Gezdim Halep ile Şam’ı; eyledim ilmi talep,
Meğer ilim bir hiç imiş; illa edep illa edep.

Ardından kendime sorduğum ilk soru şuydu; İnsanın gerçek bir insan olmasının sırrı nedir? 

Gördüm ki bu sır edep içerisinde mevcuttur. Ne kadar ilminiz olursa olsun ya da hangi makama gelmiş, hangi unvana sahip olursanız olun insan olma sırrına sizi vasıl edecek tek şey edeptir.

Son yıllarda ‘Edep’ teriminin kelime anlamından maalesef gittikçe uzaklaşıyoruz. Örnekler o kadar çok ki, burada anlatmama gerek yok. Aslında uzağa gitmeye gerek yok, şöyle etrafınıza bir bakın, yaşamın her alanında karşılaştığınız kişilerin davranışlarına ve olaylara bir bakın, anlarsınız.

Özellikle ekranlardan seyrettiğimiz haberlerde, gözümüze baka baka demagoji yapanlara, haber programlarında siyasi parti mensuplarının çekişmelerine, hemen her gün aynı yüzlerin horoz döğüşüne dönen tartışma programlarına, ekonomik sıkıntı içinde çıkış yolu arayan vatandaşa sunulan reçetelere, aklımızla dalga geçenlere, dizi ve magazin programlarındaki gayri ahlaki görüntülere bir bakın, ne demek istediğimi anlarsınız. 

Hz. Mevlâna ne güzel tarif etmiş: 

Eğer âdem oğlunun edebi yoksa âdem değildir. İnsan ile hayvan arasındaki fark edeptir.

Hz. Hızır’a atfedilen bir söz vardır.  “Allah’ın kapısı herkese açıktır. O kapıya edeple gelen, lütufla gider." 

Edep hem insanların kişiye karşı saygı beslemesine sebeptir hem de yaratanın kuluna lütuf ile muamele etmesine vesiledir. Allah’ım hepimizi lütfundan mahrum bırakmasın inşallah.

Edep insanı utandıracak davranışlardan koruyan, sağlam bir irade ve vicdan duygusudur. Bu vasıflara sahip insanlara “Edepli” kişi, sahip olmayan kişilere de “Edepsiz” denir. 

Lokman Hekim kendisine edebin anlamını soranlara:
“Ben edebi edepsizlerden öğrendim.” Demiş. Galiba bizde öyle öğreniyoruz.

Aslında edepsizlere en güzel cevabı Üstat Necip Fazıl Kısakürek vermiş:

Bir insanda yok ise edep, neylesin medrese mektep,
Okusa alim olsa, yine merkep yine merkep.

İçinde bulunduğumuz Ramazan münasebetiyle dua kapılarının açık olduğu bugünlerde hep birlikte dua edelim: Allah (c.c) kötüye de iyiye de edep versin, çünkü günümüzde çok ihtiyaç var. Rabbimiz edepli insanların sayısını artırsın, bizleri de edepsizlerin şerrinden korusun, kapısına edeple gelmeyi, lütfu ile dönmeyi nasip etsin inşallah.  Kalın sağlıcakla.