ABSÜRDÜN ÇEKİCİLİĞİ

Dramatik akışı kırmak için absürdün çekiliciliğine kendimizi kaptırırız. Bu bir zorunluluk değildir ancak gereklidir.

Çoğu zaman aklın tutsaklığına hapsoluruz. Kurallar, kaideler, normlar, düzen, her şeyi yerli yerinde (o yer neresiyse) kullanma güdüsü, kafiye, biçim, nicelik, hep bir anlam kaygısı arayışı, bildik kavrayışların sıradanlığına bağımlılık, aslında yalın ir yanılgı olan kupkuru bir estetiğin içinde kaybolmak. Elbette dahası da var.

Dadaizm, dilden düşünceye bütün kuralları, kalıpları yıkmış, geleneğe başkaldırmış, gidişata kendi söylemiyle “dur” demiş, kuralsızlığı kural olarak getirmişti. Bu aynı zamanda Birinci Dünya Savaşı ve sonrasındaki yıllarda ortaya çıkan karamsarlığa, bireyin ve toplumun her alandaki yozlaşmasına, inançların erozyona uğramasına, değer yargılarının, vicdani algıların alt-üst olmasına, kendinden menkul bir ahlak sisteminin ortaya çıkmasına böylece derin bir umutsuzluğun kapılarının sonuna kadar açılmasına karşı dirençti.

Absürttü dadaizm.

Absürdür temelinde insanın saçmalığa kayması vardır lakin bu kayış bir kavrayışın sonucudur ve dramatikliği kırmak için gerçekleştirilir.

Genç şair Tristen Tzara (1916) Larousse sözlüğünü gelişi güzel açmıştı. Açtığı sayfada “dada” sözcüğüne” rastladı. Dada, artık Fransızcadaki “oyuncak tahta at” değildi. Absürdün hem tanımı, hem içeriği, hem de stratejisiydi. Bu kavram şiddetli tepkilere yol açsa da absürdü, dramatizm karşısında (dramatizmi kırarak) anarşizmle beslenecek ve onu sürrealizme (1922) hazırlayacaktı.

Dadaizm de absürdün bir yönünü temsil eder.

Burada benim söylemek istediğim şey absürdün bizi rahatlatan bir yanının olmasıdır. Saçmalama hakkımız da vardır. Absürtlük bizi ve çevremizdekileri kendilerine dikkat etmeye çağırır. Saçmalamak bir itiraz biçimi, artık makineleşmiş gidişata “dur” deme şeklidir. Tekrar izlemenizi tavsiye ederim, Charlie Chaplin’in (1889) bütün filmleri absürtlük üzerine kuruludur…

Uzatmayayım: Saçların maviye boyanması… Arabasının arkasına şöyle bir yazı asmak… Evin girişinde insanları şaşırmak… İşyerinde bir anda herkesi dikkat kesecek biçimde şarkı söylemek… Metroda dans etmek…

Düzenin yeknesaklığına karşı absürtlük bir yenilenme mesajıdır.

Uzun lafın kısası olmaz: Saçmalama, tabii ki saçmalayabilirsin.