Satranç Tarihi

M.Ö. 2000’li yıllarda satrancın oynandığına dair bulgular Mısır’da piramitlerdeki kabartmalarda vardır. Satranç, M.S. 6. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıktı. M.S. 10. yüzyıla gelindiğinde tüm Asya, Ortadoğu ve Avrupa’ya yayılmıştı. En geç 15. yüzyıldan itibaren Avrupa’da soylular arasında çok popüler bir oyun haline geldiğinden “Kraliyet Oyunu” olarak anılmaya başlandı. Kurallar ve dizilişler zaman içerisinde çeşitli değişiklikler gösterdi ve 19. yüzyılda bugünkü standart halini aldı. 20. yüzyıl Avrupası’nda toplumun entelektüel üst tabakaları arasında yayıldı ve dünyanın en popüler oyunlarından biri haline geldi.

Oyunun icadı konusunda birkaç efsane mevcuttur. Bunlardan biri Sissa ibn Dahi, buğday tanesi efsanesidir. 6. yüzyıldan beri satranç İran’da bilinmektedir. Buradan 7. yüzyılda İslam’ın yayılışıyla birlikte Orta Doğu’da ve Kuzey Afrika’da yayılır. Endülüs Emevîleri, İtalya, Bizans İmparatorluğu ve Rusya yoluyla oyun, 9. ila 11. yüzyıllar arasında Avrupa’nın diğer yerlerine yayılır. Burada bir yandan şövalyelerin yedi yiğit erdeminden sayılırken diğer yandan kilise tarafından uygun bulunmuyordu.

15. yüzyılda oyun kuralları belirleyici şekilde değişir. Bu yüzyıldan sonra bugün oynanana benzeyen modern satrançtan bahsedilebilmektedir. İspanya (16. yüzyıl), İtalya (16./17. yüzyıl), Fransa (18./19. yüzyıl), İngiltere (19. yüzyıl) ve Rusya (20. yüzyıl) sırayla satrançta Avrupa’nın önder ülkelerinden oldular.

19. yüzyılın ortasından beri düzenli satranç turnuvaları yapılmaktadır. İlk resmî Dünya şampiyonu Wilhelm Steinitz’tir. 1924’te Dünya Satranç Federasyonu (FIDE) kurulmuştur.

Bilgisayarların icadı ile birlikte 20. yüzyılın sonunda iyi satranç oynayabilen satranç programları piyasaya çıkmıştır. Bu programlardan bazıları günümüzde dünya şampiyonları seviyesinde oynayabilmektedirler. Hafızalara yer etmiş olan en iyi örnek Garri Kasparov ile Deep Blue (IBM) arasında oynanmış olan satranç maçlarıdır.

Satranç oyununun tarihinde birçok büyük usta yer almaktadır. Bu ustalar, satrancın gelişimine ve popülerleşmesine büyük katkılarda bulunmuşlardır. İlk büyük usta olarak kabul edilen Wilhelm Steinitz, satranç dünyasında stratejik oyun tarzını benimseyen bir oyuncuydu. 19. yüzyılın sonlarında dünya şampiyonu olan bu büyük usta, oyunu bilimsel bir yaklaşımla ele almasıyla tanınır.

Satranç tarihindeki bir diğer önemli büyük usta ise Emanuel Lasker’dir. Lasker, 19. ve 20. yüzyılın başlarında satranç dünyasının en büyük rakiplerinden biriydi. Kendisi, satrancı her anlamda en üst seviyeye taşıyan bir oyuncu olarak bilinir. Lasker’in oyunda taktiksel ve pozisyonel ustalığı, rakiplerine karşı üstünlük sağlamasını sağladı.

Bir diğer tarihi büyük usta ise José Raúl Capablanca’dır. Capablanca, 1921 yılında dünya şampiyonu olmuş ve uzun süre bu unvanı elinde tutmuştur. Oyunu basit ve anlaşılır bir şekilde oynamasıyla tanınan Capablanca, dünya çapında büyük bir beğeni toplamıştır. Oyunu sadeleştirerek stratejik anlamda üst düzey bir performans sergilemiştir.