Büyük buhrandan büyük salgına bir oyunun hikayesi

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle evlerinden çıkamayanların zaman geçirmek için oynadıkları masa oyunlarından Scrabble, bugün salgının ekonomik etkilerinin benzetildiği 1930'larda tüm dünyayı etkisi altına alan "Büyük Buhran" yıllarında işsiz kalan Alfred Butts adlı bir mimar tarafından icat edilmişti.

Koronavirüs salgını nedeniyle ekonomide yaşanan sıkıntılar, 1929 yılında ABD'de borsanın çöküşüyle başlayıp, 1930'ların sonlarına kadar tüm dünyada etkisini gösteren, Dünya Ekonomik Bunalımı'na benzetildi.

"Büyük Buhran" olarak da adlandırılan o günlerde, tıpkı koronavirüs salgınında olduğu gibi dünyanın pek çok yerinde kapanan iş yerleri nedeniyle milyonlarca kişi işsiz kaldı. O günlerde işini kaybedenlerden birisi de çalıştığı firmadaki işini kaybeden mimar Alfred Mosher Butts'tı.

Ekonomik olarak zor zamanlar geçiren Butts, işsiz olarak evde geçirdiği günlerde hem para kazanabilmek hem de krizin yarattığı mutsuz ortamdan uzaklaşmak isteyenleri oyalamak için bir oyun icat etti. Buluşu için önce en sevilen oyun türlerini inceleyen Butts, tüm dünyada en çok kart veya zar gibi sayılara dayalı olanlar, dama ve satranç gibi masa oyunları ile kelime ve harflere dayalı oyunların sevildiğini farketti.

İlk denemelerinden sonuç alamadı
Kendisi de bir çengel bulmaca sever olan Butts, kelimeler üzerine kurulu ilk oyununa "Lexiko" adını verdi. Tesadüfen seçilen 9 harf ile kelimeler yapmak üzerine kurulu oyununda harflerin kullanım sıklığını hesaplamak isteyen Butts, bir süre The New York Times'ın ön sayfalarını inceledi. Harflerin bulunduğu ahşap taşları kendisi oyan Butts, oyununu satmaya çalıştığı firmalardan ise olumlu yanıt alamadı.

Bunun üzerine oyunu daha da geliştirmeye karar veren Butts, önce 9 olan harf sayısını 7'ye indirdi ve İngilizce'de ne kadar yaygın kullanıldığına bağlı kalarak her harfe rakamsal değer verdi. Butts'ın Criss Cross Words adını verdiği bu oyun da umduğu ilgiyi görmedi.

Oyununu satmaya çalıştığı günlerde yeniden bir mimarlık firmasında işe giren Alfred Butts, icadını geliştirmeye de devam etti. Kutu oyunu satın alanlardan James Brunot, Butts'a 1947 yılında oyunun haklarını satın almayı teklif etti. Butts, telif hakları haricinde üretim ve satışla ilgili kısmı James Brunot'a devretti.

Brunot, bazı kural değişiklikleri de yaptığı oyuna, "Scrabble" adını verdi. Scrabble'ın ilk setleri, Brunot ve eşi tarafından Connecticut'ta kiraladıkları terk edilmiş bir okul binasında üretildi. Oyunun popülaritesi ise 1952 yılında ABD'nin en büyük zincir mağazalarından birinde satışına başlamasıyla arttı. 1953 yılında Scrabble 1 milyondan fazla, ertesi yıl ise 3,8 milyon satıldı.

13 Nisan Butts'ın doğum günü
Alfred Mosher Butts 1993'te, buluşu kendisini zengin yapamadan hayatını kaybetti ancak Scrabble'ın popülerliği her yıl dünya çapında arttı. Oyun halen dünya çapında 31 dilde milyonlarca set satılıyor.

Butts'ın doğum tarihi olan 13 Nisan ise bu oyunun tutkunları tarafından "Dünya Scrabble Günü" olarak kutlanıyor. Butts'ı anmak için, ABD'de evinin bulunduğu 35. Cadde'nin isim tabelasında Scrabble'a gönderme yapılarak, harflerin altında rakamsal değerleri de yazıyor.

Kuzey Amerika Scrabble Oyuncu Birliği (NASPA) her yıl büyük bir ABD şehrinde Ulusal Scrabble Şampiyonası'na ev sahipliği yapıyor. 5 gün süren turnuvada yüzlerce yetişkin, şampiyon olmak için birebir mücadele ediyor.

Nasıl oynanıyor?
Koronavirüs salgını nedeniyle "sosyal izolasyonun" gereklerini yerine getirerek evden çıkmayanlar için Scrabble gibi masa oyunları, iyi bir zaman geçirme yolu.

Scrabble, 2, 3 veya 4 oyuncuyla rastgele çekilmiş 7 harfle anlamlı kelimeler oluşturmak üzere kurulu. İlk harfi tablonun tam ortasında yer alan hücreye konulan kelime üzerinden yeni harfler eklenerek, başka kelimeler türetiliyor. Kelimelerin bulmacalarda olduğu gibi, daha önceki kelimelerden en az bir tanesi ile birleşmesi gerekiyor. Yukarıdan aşağı veya sağdan sola gerçekleşen bu birleşme ile oluşan yeni kelimenin de anlamlı olması isteniyor.

Genel olarak standart bir sözlük kullanıldığı gibi, Scrabble için üretilmiş özel sözlükten de yararlanılabiliyor.

Her harfin aynı zamanda rakamsal bir değere sahip olduğu oyunda kurulan kelime, harflere ait rakamların toplanmasıyla elde ediliyor ve sonunda en çok puanı alan, oyunu kazanıyor.