Haftanın tarihine bakış (24-30 Temmuz)

Türkiye'nin bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanınmasını sağlayan Lozan Barış Antlaşması, 24 Temmuz 1923'te imzalandı.

Lozan'da, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Hükümeti'ni, Mudanya görüşmelerinin başarılı olmasını sağlayan İsmet Paşa (İnönü) temsil etti.

Antlaşma görüşmelerine, Türkiye Büyük Millet Meclisi heyeti ile İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı, ABD, Romanya, Belçika ve Portekiz'in temsilcileri katıldı. Lozan Barışı, 8 aylık çetin ve uzun bir müzakere devresinden sonra İsviçre'nin Lozan şehrinde 24 Temmuz 1923'te imzalandı.

Lozan Barış Antlaşması'nın ön sözünde yer alan "devletlerin istiklal ve hakimiyetine saygı gösterilmesi prensibi", yeni Türkiye'nin I. Dünya Savaşı galipleri ile eşit şartlar altında, Lozan'da siyasi bir mücadeleye giriştiğini gösteren hüküm olarak yer aldı.

143 madde, bir ön söz ve 4 bölümden oluşan Lozan Barış Antlaşması, Türk istiklal ve hakimiyetinin tanınması bakımından önem arz eden antlaşma olarak kabul edildi.

- Kore Savaşı

Çin ve Sovyetler Birliği destekli Kuzey Kore ile ABD destekli Güney Kore arasında 25 Haziran 1950'de Kore Savaşı başladı.

Kuzey Kore, Güney Kore'yi 25 Haziran 1950'de işgal etti ve sınır hattı boyunca çatışmalar yaşandı. ABD önderliğindeki Birleşmiş Milletler, Güney Kore'ye desteğe gelen ilk kuvvet oldu. Bunun üzerine Çin ve Sovyetler Birliği, Kuzey Kore'ye savaş süresi boyunca destek verdi.

İki milyondan fazla kişinin öldüğü Kore Savaşı, 27 Temmuz 1953'te sona erdi. Ateşkes Anlaşması Panmuncon'da imzalandı.

Kore Savaşı'na asker gönderen ülkeler arasında bulunan Türkiye, 721 şehit, 2147 yaralı, 234 tutsak ve 175 kayıp verdi.

Belli başlı öteki olaylar:

24 Temmuz

1908 - II. Meşrutiyet, II. Abdülhamid'in emriyle yayımlanan resmi bildiriyle ilan edildi. İttihat ve Terakki Cemiyetinin baskısıyla şekillenen II. Meşrutiyet, aynı gün "sansürsüz" yayımlanan gazetelerde halka duyuruldu.

1923 - Türkiye'nin bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanınmasını sağlayan Lozan Barış Antlaşması imzalandı.

1941 - İlk Müslüman Türk kadın tiyatro sanatçısı Afife Jale, 39 yaşında hayatını kaybetti.

1946 - Türkiye'de ilk "tek dereceli ve çoğunluk sistemi" esaslı seçimin sonuçları açıklandı. CHP 396, DP 62 ve bağımsızlar 7 milletvekilliği kazandı.

1950 - Gazeteciler Cemiyeti, sansürün kaldırıldığı "24 Temmuz"u (1908) Basın Bayramı ilan etti.

1969 - İzmir Arkeoloji Müzesi soyuldu, 118 parça tarihi eser çalındı.

1974 - Yunanistan'da sivil yönetime geçildi. Fransa'dan dönen Karamanlis hükümeti kurdu.

1985 - Ürdün Büyükelçiliği Başkatibi Ziad Sati, Ankara'da silahlı saldırıda öldü.

1990 - Tiyatro ve sinema oyuncusu Agah Hün, 72 yaşında vefat etti.

1995 - Batı Trakya Türk toplumunun lideri Sadık Ahmet, Gümülcine yakınlarında geçirdiği trafik kazasında hayatını kaybetti.

2000 - Gazeteci Çetin Emeç'i öldürdükleri gerekçesiyle yargılanan İrfan Çağrıcı ve 4 arkadaşına idam cezası verildi. Çağırıcı dışındaki dört sanığın cezası müebbet hapse çevrildi.

2002 - Prof. Dr. Mümtaz Soysal'ın genel başkanlığında Bağımsız Cumhuriyet Partisi (BCP) kuruldu.

2003 - Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Başkanı Sinan Erdem, tedavi gördüğü Paris'te 76 yaşında vefat etti.

2008 - Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi'nin Kars bölümünün temeli törenle atıldı.

2013 - İspanya'da yüksek hız nedeniyle vagonların raydan çıkması sonucu meydana gelen tren kazasında 78 kişi öldü, 130 kişi yaralandı.

2015 - Kreditörlerle aldığı borçlarının yeniden yapılandırılması için görüşmeleri sürdüren Ukrayna, 120 milyon dolarlık eurobond borcunu ödeyerek, teknik iflastan kurtuldu.

2016 - OHAL kapsamında kapatılan kurum ve kuruluşların, bankalar ve diğer finans kuruluşlarındaki tüm hesaplarının bloke edilmesine karar verildi.

2020 - Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi, 86 yıl sonra kılınan ilk cuma namazıyla ibadete açıldı.

25 Temmuz

1543 - Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Osmanlı ordusu, Estergon'daki (Gran) şiddetli çatışmaların ardından Avusturya ordusunu yenilgiye uğrattı. Kuzey Macaristan'daki Estergon, Osmanlı yönetimine geçti.

1814 - Robert Stevenson'un yaptığı lokomotif çalıştırıldı.

1931 - Cumhuriyet döneminin ilk basın yasası olan Matbuat Kanunu, TBMM'de kabul edildi.

1933- Lev Troçki, 1929 yılından beri yaşadığı İstanbul Büyükada'dan Fransa'ya gitti.

1943 - Benito Mussolini'nin iktidardan düşürülmesiyle faşizm, İtalya'da yasa dışı ilan edildi.

1950 - Hükümet, Türk askerlerinin Kore'ye gönderilmesine karar verdi. İlk birlik 17 Ekim'de Kore'ye ulaştı.

1951 - Nazım Hikmet, Türk vatandaşlığından çıkarıldı.

1956 - Andrea Doria adlı İtalyan gemisi, Atlas Okyanusu'nda bir İsveç şilebi ile çarpıştıktan sonra battı. Kazada bin 706 yolcu taşıyan gemideki 51 kişi öldü.

1967 - Papa VI. Paulus, gayriresmi bir ziyaret için Türkiye'ye geldi. Papa, İstanbul'da Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ve Başbakan Süleyman Demirel tarafından karşılandı. Meryemana Evi'ne de giden Papa'nın, Fener Rum Patriği Athenegoras'ı ziyaret etmesi, 913 yıldır süregelen Katolik-Ortodoks kiliseleri arasındaki dargınlığı sona erdirdi.

1974 - Kıbrıs ateşkes görüşmeleri Cenevre'de başladı.

1975 - Türkiye, İncirlik dışındaki bütün Amerikan üslerine el koydu.

1978 - Dünyanın ilk tüp bebeği Louise Brown, İngiltere'de doğdu.

1979 - Yedikule'de Abdi İpekçi spor kompleksinin temeli atıldı.

1990 - Türkiye ile KKTC arasındaki pasaport uygulaması kaldırıldı.

1992 - Dünyanın en büyük altıncı barajı Atatürk Barajı Hidroelektrik Santrali'nin birinci ve ikinci üniteleri hizmete girdi.

1998 - Burdur Cezaevi'nden bir süre önce firar eden organize suç örgütü elebaşı Kürşat Yılmaz, Bulgaristan'ın Başkenti Sofya yakınlarında yakalandı.

2000 - Bir Concorde uçağı, Paris'ten kalkışından kısa süre sonra düştü, 113 kişi öldü.

2005 - Mustafa Bumin'in yaş haddinden emekliye ayrılmasıyla boşalan Anayasa Mahkemesi Başkanlığına 59. turda Tülay Tuğcu seçildi. Tuğcu, Yüksek Mahkemenin ilk kadın başkanı oldu.

2006 - Aralarında eski başbakanlardan Tansu Çiller'in de bulunduğu bazı kişileri dolandırmak suçundan cezaevine giren Selçuk Parsadan, tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.

2007 - Türkiye, BM Genel Kurulu Başkan Yardımcılığına seçildi.

2011 - Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink'in öldürülmesiyle ilgili davada yargılanan Ogün Samast, "Dink'i tasarlayarak öldürmek" suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı, cezası, olay tarihinde 18 yaşından küçük olması dikkate alınarak 21,5 yıl hapis cezasına çevrildi.

2016 - Tarihçi-yazar Prof. Dr. Halil İnalcık, Ankara'da tedavi gördüğü hastanede 100 yaşında hayatını kaybetti.

2019 - Tunus Cumhurbaşkanı Baci Kaid es-Sibsi (93), başkent Tunus'ta tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.

26 Temmuz

1923- İskoç mühendis John Logie Baird, ilk elektromanyetik televizyonun patentini aldı. 1926'da Londra'daki Kraliyet Enstitüsünde televizyon gösterisi düzenleyen Logie, okyanus aşırı ilk televizyon yayınını da gerçekleştirdi.

1928- Türkçülük hareketinin önde gelen isimlerinden Tunalı Hilmi Bey öldü.

1951- Türkiye'deki ilk petrol Raman Dağı yöresinde bulundu. Petrolün değerlendirilmesine yönelik ilk proje, 1953'ün ilk aylarında açıklandı, tesisleri ABD kaynaklı bir şirket kurdu.

1956- Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdül Nasır, Süveyş Kanalı'nı millileştirdi.

1967- Tunceli'nin Pülümür ilçesinde 6,0 büyüklüğündeki depremde 95 kişi öldü, 127 kişi yaralandı.

1978- Türk beşleri arasında yer alan besteci ve orkestra şefi Hasan Ferit Alnar 72 yaşında Ankara'da vefat etti.

1995- İstanbul Altın Borsası açıldı.

2004- "Gırgır" dergisinin kurucusu, "Avanak Avni"nin yaratıcısı karikatürist Oğuz Aral, 68 yaşında Bodrum'da hayatını kaybetti.

2013- Tunus'taki Halk Hareketi Partisi Başkanı ve Kurucu Meclisi üyesi Muhammed el-Brahmi, evinin önünde düzenlenen suikast sonucu yaşamını yitirdi.

2013 - Mısır'da ordunun yönetime el koymasıyla görevinden uzaklaştırılan ülkenin seçilmiş ilk Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin, ülkede düşmanca eylemler yürütmek ve Hamas ile casusluk çalışmalarında bulunmak suçlamasıyla 15 gün hapsine karar verildi.

2016- FETÖ'nün darbe girişimi sırasında birçok kişinin şehit edildiği Boğaziçi Köprüsü'nün adının Bakanlar Kurulu kararıyla "15 Temmuz Şehitler Köprüsü" olarak değiştirilmesi kararı alındı.

2016- TBMM Genel Kurulunda, FETÖ'nün darbe girişimiyle ilgili Meclis Araştırma Komisyonu kurulmasına oy birliği ile karar verildi.

2019- NASA'nın Geçiş Halindeki Öte Gezegen Araştırma Uydusu (TESS), uzaydaki keşif yolculuğunun ilk yılını tamamladı. TESS, uzayın dünyanın güney yarım küresinden görülen kesimi Güney Gökleri'nde varlığı doğrulanan 21 öte gezegen keşfetti.

27 Temmuz

1612- Osmanlı padişahı IV. Murat doğdu.

1794- Fransız Devrimi'nin jakoben önderlerinden Maximilien Robespierre iktidardan düşürüldü ve Fransa Milli Meclisince tutuklandı. Robespierre 28 Temmuz'da idam edildi.

1914- Avusturya, Sırbistan'a resmen savaş ilan etti, I. Dünya Savaşı başladı.

1926- Eski İttihatçı ve İzmir suikastı girişimi sanıklarından Kara Kemal, yakalanmak üzereyken saklandığı tavuk kümesinde intihar etti.

1953- İki milyondan fazla kişinin öldüğü Kore Savaşı sona erdi. Ateşkes Anlaşması Panmuncon'da imzalandı.

1957- Kıbrıs'ta Türk Mukavemet Teşkilatı kuruldu.

1964- ABD'de siyahlar, Federal Mahkemeye başvurma hakkını elde etti.

1970- Portekiz diktatörü Salazar öldü.

1976- ABD'de bulunan CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e, Waldorf Astoria Oteli'nde konuşurken, Kıbrıslı Rum Staviros Skopetrides tarafından suikast girişiminde bulunuldu.

1978- Ünlü piyango bayisi Nimet Abla (Özden) öldü.

1980- İran'ın devrik Şahı Rıza Pehlevi kanserden yaşamını yitirdi.

1996- Atlanta Olimpiyat Parkı'nda meydana gelen patlamada iki kişi yaşamını yitirdi. Olay yerine koşarak giden TRT kameramanı Melih Uzunyol da kalp krizi geçirerek vefat etti.

2008- İstanbul Güngören'deki bir caddede vatandaşların yoğun olduğu akşam üzeri art arda meydana gelen iki patlamada 17 kişi öldü, 154 kişi yaralandı. Düşük şiddetli patlama üzerine, ne olduğunu anlamak için olay yerine toplananlar ikinci patlamanın kurbanı oldu.

2016- OHAL Kapsamında Alınması Gereken Tedbirler ile Bazı Kurum ve Kuruluşlara Dair Düzenleme Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı, İçişleri Bakanlığına bağlandı.

2016- FETÖ'ye aidiyeti, iltisakı veya irtibatı olan Kara Kuvvetleri Komutanlığında 87 general, 726 subay, 256 astsubay, Deniz Kuvvetleri Komutanlığında 32 amiral, 59 subay, 63 astsubay, Hava Kuvvetleri Komutanlığında 30 general, 314 subay, 117 astsubay olmak üzere toplam bin 684 asker, Türk Silahlı Kuvvetlerinden çıkarıldı. Kanun Hükmünde Kararname kapsamında 3 haber ajansı, 16 televizyon, 23 radyo, 45 gazete, 15 dergi, 29 yayınevi ve dağıtım kanalı kapatıldı.

2018- Kuzey Kore, 1950-1953 yıllarındaki Kore Savaşı sırasında ölen Amerikan askerlerinin kalıntılarını ABD'ye iade etti.

2021- Jüpiter'in en büyük uydusu Ganymede'nin atmosferinde ilk kez su buharı bulunduğu bildirildi.

28 Temmuz

1402- Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezıd (I. Bayezıd), Ankara Savaşı'nda Timur'a yenilerek esir düştü. Osmanlı Devleti'nde "Fetret Devri" başladı.

1499- Davut Paşa komutasındaki Türk donanması komutanlarından Burak Reis, Sapiyenza Adası yakınlarında karşılaşılan Venedik donanması ile çıkan çarpışmada şehit düştü.

1750- Alman besteci Johann Sebastian Bach öldü.

1808- Padişah III. Selim, İstanbul'da IV. Mustafa'nın emriyle boğularak öldürüldü.

1821- Arjantinli general Jose de San Martin, Lima'ya girerek Peru'nun bağımsızlığını ilan etti.

1920- Meksikalı isyancı Panço Villa teslim oldu.

1921- Kütahya'da toplanan Yunan Savaş Meclisi, Ankara'ya yürüme kararı aldı.

1929- Kırk sekiz ülke, savaş esirlerine ilişkin Cenevre Konvansiyonu'nu imzaladı.

1939- Demiryolu Aşkale'ye ulaştı.

1946- İzmir Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.

1992- Barselona'da yapılan 25. Olimpiyat oyunlarında, halterci Naim Süleymanoğlu 60 kiloda şampiyon oldu.

1996- Emperyal gazinolarının sahibi Ömer Lütfi Topal, aracıyla evine giderken açılan çapraz ateş sonucunda öldürüldü.

2002- TÜPRAŞ yakınındaki Akçagaz Dolum Tesisleri'nde yangın çıktı. 2,5 saatte kontrol altına alınabilen yangın, 3 trilyon lira zarara yol açtı.

2005- Umut Operasyonu'na ilişkin davada, Ferhan Özmen ağırlaştırılmış müebbet cezasına çarptırıldı. Davada 2 sanık 6'şar yıl 3'er ay, 4 sanık 3'er yıl 1'er ay, 1 sanık da 3 yıl 9 ay hapis cezasına mahkum edildi.

2006- Tiyatro sanatçısı Baykal Saran, 69 yaşında Ankara'da tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi.

2011- 1917 yılında restorasyon amacıyla Türkiye'den Almanya'ya götürülen Boğazköy Sfenksi, 94 yıl sonra ana yurdu Hitit başkenti Hattuşa'ya götürülmek üzere Almanya'dan İstanbul'a getirildi.

2011- Kıbrıs Rum kesiminde deniz üssündeki patlama sonrası ortaya çıkan kriz nedeniyle hükümet istifa etti.

2012- Dünya İşitme Engelliler Futbol Şampiyonası final maçında Türkiye, Mısır'ı 1-0 yenerek şampiyon oldu.

2016- Muhsin Yazıcıoğlu'nun ölümüne ilişkin davada sanık olan eski Isparta Güvenlik Şube Müdürü Dursun Özmen, FETÖ soruşturması kapsamında tutuklandı.

2017- Yemen topraklarında Suudi Arabistan'ın Mekke bölgesine atılan balistik füze, hava savunma sistemleri tarafından imha edildi.

2017- Aile üyelerinden bazılarının Panama belgeleriyle ortaya çıkan yolsuzluk iddialarına karıştığı gerekçesiyle Başbakan Navaz Şerif, Pakistan Anayasa Mahkemesi tarafından görevden uzaklaştırıldı ve siyasetten ömür boyu men edildi.

2019- Batı Afrika ülkesi Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletine bağlı Nganzai köyünde Boko Haram'ın cenaze törenine saldırısında 65 kişi hayatını kaybetti.

2021- Antalya'nın Manavgat ilçesinde orman yangını çıktı. Yangın, Türkiye tarihinin en büyük yangılarının ilki olarak kayıtlara geçti.

2022- Türk müziğinin unutulmaz ismi sanatçı İlhan İrem, böbrek yetmezliği nedeniyle tedavi gördüğü hastanede 67 yaşında hayatını kaybetti

29 Temmuz

1832- İbrahim Paşa komutasındaki Mısır ordusu, Osmanlı ordusunu yenilgiye uğrattı.

1856- Ünlü besteci Robert Schumann öldü.

1890- Hollandalı ressam Vincent Van Gogh hayatını kaybetti.

1948- 14. Olimpiyat Oyunları, Londra'da başladı. Türkiye, 6 altın, 4 gümüş ve 2 bronz madalyayla olimpiyat beşincisi oldu.

1951- Galatasaray kulübünün kurucularından Ali Sami Yen vefat etti.

1958- Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesinin (NASA) kuruluşu ABD Kongresinde onaylandı.

1965- Dünya Daktilo Şampiyonası'nda Türkiye birinci oldu.

1981- İngiltere Prensi Charles, Lady Diana Spencer ile evlendi.

1989- İran'da Devlet Başkanlığı seçimini Haşimi Rafsancani kazandı.

1992- Eski Deniz Kuvvetleri Komutanı emekli Oramiral Kemal Kayacan, üç terörist tarafından, İstanbul'daki evinde uğradığı silahlı saldırıda öldürüldü.

2015- Taliban lideri Molla Ömer'in iki yıl önce öldüğü açıklandı.

30 Temmuz

1784- "Ansiklopedi"nin kurucusu Fransız edebiyatçı, filozof Denis Diderot Paris'te öldü.

1896- Alman İmparatorluğunun kurucusu ve ilk Şansölyesi Otto Von Bismarck vefat etti.

1908- Aralarında Cemal ve Talat paşalar ile Cavit Bey'in de bulunduğu Selanik İttihat ve Terakki Cemiyeti sorumluları İstanbul'a geldi.

1922- Başkomutan Mustafa Kemal, Genelkurmay Başkanı Fevzi ve Garp Cephesi Komutanı İsmet paşalar, Akşehir'de "Büyük Taarruz"un ayrıntılarını görüştü.

1953- Demiryolları, devlet işletmesi haline getirildi.

1990- Sinema sanatçısı Hüseyin Peyda, 70 yaşında İstanbul'da vefat etti.

1992- Grekoromende 62 kiloda Akif Pirim, Barselona Olimpiyatları'nda şampiyon oldu.

1995- Çeçenistan ve Rusya arasındaki savaşa son veren bir dizi anlaşma Grozni'de imzalandı.

2006- Türkiye'de kadın haklarının önde gelen savunucularından gazeteci yazar Duygu Asena, yaşama veda etti.

2007- İsveçli yönetmen Ingmar Bergman 89 yaşında öldü.

2008- Anayasa Mahkemesi, AK Parti'nin kapatılması istemiyle açılan davayı karara bağladı. Anayasa Mahkemesinin 6 üyesi, partinin "kapatılması", 5 üye ise "kapatılmaması" yönünde oy kullandı. Anayasada kapatma için aranan nitelikli çoğunluk olan 7 üyenin oyuna ulaşılamadı. Ancak Yüksek Mahkeme, AK Parti'nin 2008'de aldığı Hazine yardımından 1/2 oranında yoksun bırakılmasına karar verdi.

2008- TBMM Başkanı Köksal Toptan, "TBMM Onur Ödülü"nü törenle tarihçi Prof. Dr. Halil İnalcık'a verdi.

2009- Türkiye, 3G sistemlerinin kullanıldığı 121'inci ülke oldu. Gece yarısından itibaren GSM operatörleri 3G hizmeti sunmaya başladı.

2015 - Hint Okyanusu'ndaki Fransız toprağı Reunion Adası'nda iki metrelik bir kanat parçası bulundu. İncelenmek üzere Fransa'ya gönderilen parçanın Kuala Lumpur-Pekin seferini yaparken 8 Mart 2014'te 227 yolcu ve 12 kişilik mürettebatıyla kaybolan MH370 sefer sayılı Malezya uçağına ait olduğu belirlendi.

2015 - Suriyeli muhalif savaşçılardan, DEAŞ ve Esed rejimine karşı koyması amacıyla ABD ve Türkiye tarafından ortaklaşa hazırlanan eğit-donat programına katılarak Suriye içlerine giden ilk birlikten 18 kişi ve komutanları, Nusra Cephesi güçleri tarafından alıkonuldu.

2016- Yüksek Askeri Şura üyelerinin başbakan, genelkurmay başkanı, başbakan yardımcıları, adalet bakanı, dışişleri bakanı, içişleri bakanı ve milli savunma bakanı ile kuvvet komutanlarından oluşması kanun hükmünde kararnameyle düzenlendi.

2020- ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Mars keşif aracı "Perseverence"ı uzaya fırlattı.

2022- Bodrumlu yüzücü Aysu Türkoğlu, İngiltere ve Fransa arasındaki Manş Denizi'ni 16 saat 28 dakikada geçerek Manş'ı geçen en genç Türk yüzücü oldu.