Türk belgesel sinemasının ustası: Suha Arın

Türk belgesel sinemacılığının ustası olarak gösterilen ve 2004 yılında vefat eden, "Altın Portakal" başta olmak üzere birçok ulusal ve uluslararası ödül alan Suha Arın, vefatının 17. yılında anılıyor. 40 yıllık meslek hayatında, başta 1976'da çekilen, Safranbolu'nun geleneksel konakları, han, hamam, köprü, cami, çeşme gibi tarihi yapıların koruma altına alınmasında büyük öneme sahip "Safranbolu'da Zaman" olmak üzere, "Tahtacı Fatma", "Kapalıçarşı'da 40 Bin Adım", "Dünya Durdukça", "Ayasofya", "Hüseyin Anka ile Sinan'ı Yeniden Yorumlamak" ve "Topkapı Sarayı" gibi belgesellere imza atan Arın, Nesli Çölgeçen, Yalçın Yelence, Cemal Karman ve Kemal Sevimli gibi sinemacı, yönetmen, gazeteci, akademisyen ve televizyoncunun yetişmesine katkı sağladı.

Balıkesir'de 1942'de dünyaya gelen ve ilk, orta ve lise öğrenimini Ankara'da tamamlayan Arın, 1965'te ABD'ye giderek Washington D.C. Howard Üniversitesi'nde "Sinema Televizyon Yapımcılığı ve Yönetmenliği" alanında lisans, Amerikan Üniversitesi'nde "Kitle Haberleşmesi-Hükümet ve Kamu Enformasyonu" dalında ise yüksek lisans eğitimi aldı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksekokulu, Mimar Sinan, İstanbul, Uluslararası Amerikan Üniversitesi, Liverpool John Mooresy, Beykent, Marmara, Maltepe ve Yeditepe üniversitelerinde ders veren Arın, 1962-1964 yıllarında Milli Eğitim Bakanlığı Filmler Merkezi Yönetmen ve Senaristi görevinde bulundu.

Arın, 1967-1973 yıllarında Amerika'nın Sesi Radyosu'nda Washington muhabiri, Uluslararası Sinema TV Merkezi ve TRT Washington muhabiri olarak görev yaptı.

BELGESELE ADANMIŞ ÖMÜR

"Belgesel sinema, evrensel mesaj taşımalı." tezini savunan Arın, 1964'te "Trafik Emniyeti", "Başkent Ankara", 1968'de "Pride-Gurur", 1974'te "Hattiler'den Hititler'e", "Sessiz Emekçiler", "Affın Ardından", 1975'te "Kaygı Kuyuları", "Bir Yuva Dağılıyor", "Midas'ın Dünyası", 1976'da "Safranbolu'da Zaman", 1977'de "Urartu'nun İki Mevsimi", "İstanbul'un Çağırdığı Su", "Likya'nın Sönmeyen Ateşi", 1978'de "Yörük Elif", 1979'da "Tahtacı Fatma", 1980'de "Kapalıçarşı'da 40 Bin Adım", "Aşık Ali İzzet Özkan", "Cemal Reşit Rey", 1981'de "Dolmabahçe ve Atatürk", 1983'te "Anadolu'nun Petrol Yolu", "Kula'da Üç Gün", 1984'te "Kariye", "Anadolu'da Konutun Öyküsü", 1985'te "Camın Teri", Hasan Özgen ile birlikte "Fırat Göl Olurken", 1986-1988 yıllarında "Eski Evler Eski Ustalar", 1988'de "Dünya Durdukça-Mimar Sinan", 1989'da "Mimar Sinan'ın Anıları", 1990'da "Hüseyin Anka ile Sinan'ı Yeniden Yorumlamak", 1991'de "Topkapı Sarayı", "Ayasofya", 1996'da Hakan Aytekin ile birlikte "Altın Kent İstanbul", 1997'de "Kıbrıs'ta Bir Özgürlük Anıtı", "Denktaş'ın Fotoğrafları" ile 2000'de "Küçük Asya'nın On Rengi-Türkiye Film Yapım Kılavuzu" belgesel filmlerini çekti.

ÖDÜLLERLE GEÇEN HAYAT

Meslek hayatında 30'un üzerinde yapıta imza atan Arın, filmlerinde Anadolu kültürünün ve Türk toplumunun çağdaş, geleneksel değerlerini, sosyal ve siyasal konularını işledi. Çok sayıda ulusal ve uluslararası ödüle layık görülen Suha Arın, 1977'de "Safranbolu'da Zaman" belgeseliyle 14. Antalya Film Festivali'nde "En İyi Kısa Metrajlı Film" dalında Altın Portakal Ödülü aldı. Belgesel, Safranbolu'nun geleneksel konakları, han, hamam, köprü, cami, çeşme gibi tarihi yapıların koruma altına alınmasında büyük rol oynadı. Arın'ın 1978'de çektiği "Urartu'nun İki Mevsimi" belgeseli, "Sedat Simavi Vakfı Kitle Haberleşmesi Büyük Ödülü"ne layık görülürken, 1979'da "Tahtacı Fatma" belgeseli, 3. Uluslararası Balkan Film Festivali'nde birincilik ödülüne layık görüldü. Usta yönetmenin çektiği "Kapalıçarşı'da 40 Bin Adım" belgeseli, Viyana Turizm Filmleri Yarışması'nda "Jüri Şeref Ödülü"ne layık görüldü. Arın, ayrıca 1998'de İFSAK Yılın Sinema Ödülü ile yine aynı yıl TÜRSAK ve Tarih Vakıfları Emek Ödülü, 2000'de ise Dünya Kitle İletişimi Araştırma Vakfı Aziz Nesin Emek Ödülü aldı. Suha Arın, 2 Şubat 2004'te tedavi gördüğü İstanbul Haseki Kardiyoloji Enstitüsü'nde hayatını kaybetti.

"Safranbolu halkı Suha Arın'ı unutmadı"

Araştırmacı-yazar Aytekin Kuş, yaptığı açıklamada, Safranbolu'nun UNESCO Dünya Miras Listesi'ne alınmasında Suha Arın tarafından çekilen "Safranbolu'da Zaman" belgeselinin büyük katkısı olduğunu söyledi.

Arın ailesinin, Safranbolu'nun var olması konusunda çaba harcadığını ifade eden Kuş, "Safranbolu halkı, Suha Arın'ı, 'Safranbolu'da Zaman'ı, Çelik Gülersoy'u hiçbir zaman unutmadı. Safranbolu'da büyük bir caddeye Çelik Gülersoy, tarihi kesimde de bir meydana 'Suha Arın Meydanı' ismi vermek suretiyle Suha Bey, yaşadığı dönemde ödüllendirilmiş oldu." diye konuştu.

Suha Arın'ın belgesel çekimlerinde kullandığı kameralar, lensler, kayıt cihazları gibi araç gereçler, Safranbolu Suha Arın Kültür ve Sanat Merkezi'nde sergileniyor.