Türkiye’nin Toprak Dedesi;Hayrettin Karaca

Ömrünü doğaya, yeşile ve toprağa adayan Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma (TEMA) Vakfı Kurucu Onursal Başkanı Hayrettin Karaca birinci vefat yıl dönümünde yâd ediliyor. 4 Nisan 1922'de Balıkesir Bandırma'da dünyaya gelen Hayrettin Karaca'nın babası 1917'de Türkiye'nin köklü giyim markası Çift Geyik Karaca'yı kurdu. Hayrettin Karaca da ailesinin triko-örme işinin başına geçip onu ülkenin en başarılı sanayi kuruluşlarından biri haline getirdi.

Doğa ve yeşil sevgisiyle bilinen Hayrettin Karaca Türkiye'nin ilk özel arboretumunu kurdu. Yurtiçi ve yurtdışında gezdiği her yerden tohumlar topladı, botanik bahçelerini gezdi.

14.000 türü barındıran arboretum aynı zamanda ülkenin tehlikedeki türleri için bir gen koruma merkezidir. Hannover Üniversitesi'nden ekoloji profesörü Franz H. Meyer, Hayrettin Karaca'dan "Şimdiye kadar hiç böylesine kişisel çıkar gütmeden, kendini insanlığın yararına çalışmaya adamış birine rastlamadım" diye bahsetmektedir.

İKİ TOPRAK SEVDALISI TEMA VAKFI'NI KURDU

Toprak Dede Hayrettin Karaca ve Yaprak Dede A. Nihat Gökyiğit, 11 Eylül 1992 yılında TEMA Vakfı’nı birlikte kurdular. Amaçları Anadolu’da yaşanmakta olan erozyon ve çölleşme tehlikesine kamuoyunun dikkatini çekmekti. Hedefleri ise bu mücadelenin devlet politikası haline gelmesine katkı sağlamaktı. TEMA’nın “Türkiye Çöl Olmasın” sloganı toplumda büyük yankı uyandırdı. İlk kez önlem alınmazsa ülkemizin çöl olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu bu kadar yüksek sesle dile getirilmişti.

“EN BÜYÜK ÖDÜLLERİM” DEDĞİ ÖDÜLLER

“Çok ödül aldım, ama en büyük ödülüm iki tanedir. Bunlardan biri, 2500 metre yükseklikte bir dağda, bir çocuğun beni gösterip, arkadaşlarına, ‘koşun koşun Toprak Dede gelmiş’ demesidir. Diğeri ise bir kula nasip olmuş en büyük ödüldür, daha büyük ödül olacağına inanmıyorum; bu ödül de, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmamdır. Her ödülün kişiye verdiği bir sorumluluk vardır. Ben bu sorumluluk altında yaşıyorum, zaten beni çağıran da budur” diyen Karaca’nın doğa sevgisi gençlik yıllarında başladı.

Hayrettin Karaca yurt içindeki gezilerinde Türkiye'nin anıtsal ağaçlarının fotoğraflarını çekti, onların korunması yönünde çalışmalar başlattı ve yetkilileri habitat ve biyolojik çeşitliliğin karşı karşıya bulunduğu tehlikelere karşı uyardı. Bu geziler sırasında Türkiye'de insan etkisinden kaynaklanan hızlı bir çölleşme tehdidinin de farkına vardı. Bitki türlerinin yok olduğunu gördü, harap olmuş meralara, kuruyan şelalelere, yangınlar yüzünden veya tarla açmak üzere köylüler tarafından kesilmiş ormanlara rastladı. Gözlemlediği felaket karşısında sessiz kalamayacağını hisseden Hayrettin Karaca, 70 yaşında yeni bir meslek edindi ve Türkiye'deki çevre çalışmalarının liderliğini üstlendi.

İster bir köy kahvesinde 5-6 kişi, isterse akademisyenler ve hükümet görevlilerinden oluşan bir bilimsel konferans olsun; dinleyici kitlesi ve sayısı ne olursa olsun Hayrettin Karaca konuşmaktan ve çevre bilincinin oluşması için çalışmaktan vazgeçmedi.

Hayrettin Karaca ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından verilen birçok ödüle sahiptir. Çalışmalarından ötürü kendisine çeşitli üniversitelerden fahri doktora unvanı verilmiştir. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülü, “Alternatif Nobel” olarak da bilinen Doğru Yaşam Ödülü ve Birleşmiş Milletler Orman Kahramanı ödülü Hayrettin Karaca’nın ödüllerinden birkaçıdır.

Doğanın korunması için örnek bir mücadele sergileyen, Anadolu’yu köy köy gezerek Türkiye’nin doğasına ve erozyon tehlikesine dikkat çeken TEMA Vakfı Kurucu Onursal Başkanı, “Toprak Dede” Hayrettin Karaca, 20 Ocak 2020’de, 97 yaşında aramızdan ayrıldı.  (TARKAN KALELİ)