Bu yazımda sizlere Danimarka’da noel ve yılbaşının kutlanmasını anlatmak istiyorum. Bu tanıtım bir kültür propagandası değil, değişik bir kültürün nasıl yaşandığını sizlerle paylaşmaktır.

Türkiye’de Hristiyan dünyasının kutladığı noel ile genelde bütün dünyanın kutladığı yılbaşı maalesef çok karıştırılır. Çok kimse ikisinin de aynı olduğunu veya birbirinin devamı olduğunu zanneder, halbuki birbiriyle hiç alakası yoktur.

Dünyada 10 kadar ülke hariç, diğer ülkeler 31 Aralık bitiminden sonra 1 Ocak’ı yeni bir yılın başlangıcı olarak kabul eder ve bu günü pek çok ülke kutlar. Bildiğimiz gibi Müslümanların hicri takvimleri var ama bu takvim ancak dini günlerde kullanılır. Hicri takvim günlük hayatta kullanılmadığı için Müslümanlar bu takvimden habersizler. Kandiller, dini günler, ramazan, bayram vs. hicri takvime göre belirlenir.

Noel,  Hz. İsa (AS)’ın doğumunun kutlandığı 24 Aralık günü Hristiyanlara özgü bir bayram. 325 yılından beri kutlanmaya başlanmış ama asıl yaygınlaşması 1850’lerdedir,  İngiliz sarayından dünyaya yayılmıştır.

Yılbaşı ise belli bir dinin bayramı olmayıp, dünya genelinde birçok ülkede bir yılın 31 Aralık gecesi bitip, yeni bir yılın başlamasının kutlandığı geceye verilen isimdir.

Noel kutlamaları, genellikle Hristiyanların dünyanın birçok ülkesinde hem dini, hem ekonomik, hem de sosyal yönleri olan ve genel olarak özellikle eğlenmek, aile ve arkadaşlarla bir araya gelerek bağlarını güçlendirmek, yemek eşliğinde sohbet etmek ve hediyeleşmek için yaptıkları  kutlamalardır.

Aralık ayının son haftasına  geldik. Bir yıl bitiyor, yeni yıla girmemize sayılı günler kaldı. Bu yıl neler yaşadık neler... Unutulmayacak bir yıl yaşadık ve yaşıyoruz. En önemlisi yine Covid -19 pandemisi.  Pandemi dünyamızı iki yıldır kasıp kavurdu ve hâlâ devam ediyor. Maske hayatımızdan bir türlü çıkmıyor. Sevdiklerimizi kaybettik, hastalıklar ve acılar çektik...

Batı dünyasında veya diğer bir deyişle Hristiyan dünyasında noel çok önemlidir. Türkiye’de ise yılbaşına önem verilir. Aslında Hristiyan dünyasında da noelin önemi, kutlanması dini bir bağlılıktan, dini bir gerekçeden değil, daha çok tüketim ve eğlence dünyasının bir parçasıdır.

NOELDE KAR YAĞDI VE İNSANLAR ÇOK NEŞELİ

Türkiye’de olduğu gibi Danimarka’da da kar yağdığı için hepimiz çok sevinçliyiz. Ruhumuz serinledi çok şükür. Kar, noelin adeta olmazsa olmazı. Karsız noel sıkıcı kabul edilir. Noelde yağan kar apayrı bir mutluluk verir özellikle çocuklara.

Kasım ve aralık aylarında özellikle İskandinavya’da geceler çok uzun, gündüzler çok kısadır.  İnsanlar bir koşuşturma içindeler iş, okul, çocuk, trafik…

Mevsim itibari ile her taraf karanlık, yağmur yağışlı… Noelde kar yağmazsa sıkıcı geçer. Herkes dört gözle noelde kar bekler… Gündüzler 7, geceler 17 saat.  Herkes noelin ve yılbaşının gelmesini çok sever, çünkü tatil var, hediyeleşme var, bu vesileyle insanların birbirlerini ziyaret ederler. Özellikle yaşlı ve yalnız yaşayan insanlarla çocuklar çok daha memnunlar. Çocuklar hediye almaktan, yaşlılar hediye almanın yanında çocuklarına ve torunlarına hediye vermekten, onların kendilerini ziyaret etmelerinden mutlu olurlar. Yaşlı insanların karamsar ve mutsuzluklarına noel, bir nebze de olsa onlara ilaç oluyor, mutlu oluyorlar...

Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da okullar yine birkaç gün önce tatile girdi ve online eğitim yaptılar. Noel yemekleri iptal edildi.

Çocuklar, noel babanın hediye getirmediğini bilirler; ama hediye aldıkları için inanır gibi yaparlar.

Televizyonlar, aralık ayında çocuklara noel ile ilgili programlar yapılır, filmler gösterilir.

Evlere çamlar alınır, balkonlar, çam ağaçları ve ışıklarla 1-2 ay önceden süslenir. Son yıllarda plastik çamlar satılsa her tarafta teşbihte hata olmasın ama, bizdeki kurban satışları gibi belli yerlerde, meydanlarda çam satışları çok yaygın. Şehrin en güzel süslemesini benim alt komşum yapar. Her yıl balkonunu rengârenk süsler, kapısının önüne şeker koyar gelen geçen alsın diye.

Noel yaklaşırken özellikle okullarda çocukların oynadığı Hz.İsa (AS)’ın doğumunun anlatıldığı oyunlar sahnelenir, çarşılarda yetişkin ve çocuk koroları ilahiler seslendirirler.

Şehirler pırıl pırıl çok aydınlık olur. Her mahalleye büyük bir çam ağacı dikilir ve ışıklandırılır. O ışıkların kalkmasını hiç istemeyiz.

Hristiyan batı dünyası noeli inanç olmaktan öte kültür ve tüketim olarak kutlar. Kendileri genelde Hristiyan ama, hayatlarında din siyasi ve önemli bir aktör değildir. “Kültür olarak Hristiyan” tanımı daha gerçekçi.

Kiliseye üye olma oranı çok yüksek yüzde 80’lerde. Ama kiliseye gitme oranı yüzde bir-iki.  Adam inanmaz; ama yine kiliseye üyedir. İnanmasa da kendi milletinin kültürüne saygılıdır. Türkiye’deki  ultra laikler ve ateistler gibi değiller.

Caddeler, sokaklar, mağazaların, evlerin, bahçelerin ve AVM’lerin iç ve dış kısımları süslenip ışıklandırılır.  Noelde her tarafta kırmızı renk hakim. Çocuklar ve gençlerin önemli bir kısmı kırmızı uzun noel takkeleri giyerler. Bilbordlar ve mağazalar “İyi Noeller” dilekleriyle süslenir...

Peki Müslümanların veya Türklerin durumu nedir diye sorarsanız, inanç olarak değil ama özenti ve çocuklarının isteği üzere onlar da başladılar ağır ağır kutlamalara. Oranları nedir bilmiyorum yüzde üç mü, beş mi? Türkler arasında evlerine çam almalar ve balkon süslemeler gittikçe yaygınlaşıyor. Kültür yozlaşması mı dersiniz, özenti mi dersiniz, başka şeyler mi dersiniz. Ama şunu unutmayalım, hakim kültür kendine benzetir. İnsanlar hakim kültürün etkisinde kalırlar.

YILBAŞI KUTLAMASI

Yılbaşına çok önem verilmez. Ancak havai fişekler atılır ve haliyle özellikle havai fişeklerle gökyüzü bir renk cümbüşüne dönüşür.

Yılbaşı gecesi bazı televizyon kanalları Vatikan’a bağlanırlar. Papanın ettiği duayı canlı verirler. Vatikan’a bağlanıp dua etmekten dindarlık falan çıkarmayın. Din batıda siyasi aktör değildir. Elbette sorsanız Hristiyanız derler; ama din kültür olarak yaşamaktadır. Din, devlet hayatında ve günlük hayatta siyasi aktör değildir.

Yılbaşı gecesi kraliçenin konuşması özellikle takip edilir. Kraliçe, konuşmasında bir yılın değerlendirmesini yaparak halkın yeni yılını kutlar ve güzel dileklerde bulunur.

BAZI KISITLAMALAR -KAPANACAK YERLER

Danimarka’da son iki haftada Covid-19 vaka sayısının aşırı şekilde yükselmesine karşı hükümet yeni kısıtlamalar getirdi.

Kapanacak yerler :
Oyun salonları
Kumarhaneler
Eğlence parkları, Tivoli
Fuarlar, konferans ve toplantılar
Sinema
Tiyatro
Müze
Sanat galerileri
Toplantı salonları
Hayvanat Bahçeleri
Restoran ve kafelerde ise alkol satışı gece saat 22.00’de sona erecek ve 23.00’te kapanacak.
MARKETLERDEN BÜYÜK FEDAKÂRLIK

Türkiye’deki marketlerin kulakları çınlasın. Gönlümüz, Danimarkalı marketlerin yaptığı fedakârlığı Türkiye’deki marketlerin de yapması. “Ama nerede... fiyatları bindirmesinler de indirmemelerine razıyız...” dediğinizi duyar gibiyim...  Danimarkalıların alım gücü çok yüksek olmasına rağmen, noel dolayısıyla her noel öncesinde marketler kâr oranlarından fedakârlık yaparak halkın yararına bazı gıda maddelerinde özellikle süt, kaymak, patates, tereyağı, bazı et türleri vb. yüzde 90’a (doksana) varan büyük ucuzluk yaparlar.

Yılbaşında da fındık, fıstık, ceviz, hurma, meşrubat vb. yiyecekler için yine büyük indirim yaparlar.

Ne güzel değil mi? Acaba Türkiye’deki marketler de bayram haftalarında yılda iki kez kâr etmeseler veya az kâr etseler güzel olur değil mi?