Beyşehir’e 45 km uzaklıkta bulunan Yunuslar köyü sınırlarındaki Barsak Çayı vadisinde konumlanmış olan antik dönemde Pappa ismiyle bilinen kırsal bir yerleşim yeri bulunmaktadır. Bu kent aynı zamanda Via Sebaste olarak bilinen önemli bir yol güzergahı üzerinde bulunmaktadır. Bu yol Psidia Antiocheia (Yalvaç), Neapolis (Şarkıkaraağaç), Mistheia, Amblada (Yenice) ve Isauria (Zengibar) gibi önemli kentleri birbirine bağlamaktadır.

Kaynaklarda ismi ilk kez MÖ. 189 yılında geçen Oroandeis bölgesi sınırlarında kaldığı tarihçiler tarafından belirtilmektedir. Ayrıca bu bölgede Mistheia gibi yerleşim alanları da bulunmaktadır. Roma İmparatoru Tiberius döneminde (MS. 14-37) Pappa polis (kent) derecesine yükseltilmiştir. Augustus kolonileri ile birleştirilip Pappa ismine Tiberius’un kenti anlamına gelen Tiberiopolis ismi de eklenmiştir. Ayrıca yine Roma İmparatoru Antonius Pius döneminde Pappa’da sikke basımının yapıldığı bilinmektedir.

Pappa’da yapılan araştırmalarda yazıtlar, sunaklar, sütunlar, mezar stelleri gibi birçok buluntu tespit edilmiştir. Ayrıca yakın köylerdeki evlerin duvarlarında kullanılmış olan devşirme malzemelerinde Yunuslar köyünden gittiği bilinmektedir. Yine köyde bulunduğu bilinen ve İmparator Traianus’a atfedilen bir heykelin kaidesindeki yazıtta, bu heykelin bir vatandaş önderliğinde Pappa halkı ve konsülü tarafından MS. 97 yılında anısına diktirildiği yazmaktadır. Yine başka bir eser üzerinde bulunan yazıtta Part savaşının bitişini kutlamak üzere MS. 231-233 yıllarında İmparator Severus’un onuruna yapıldığı bilgisi bulunmaktadır. Kronolojik olarak son araştırmalarda MS. 325 yılında Nikea listesine göre daha önce Galatia bölgesine bağlı olan Ikonium (Konya), Neapolis (Şarkıkaraağaç), Amblada (Yenice) ve Pappa (Yunuslar) gibi kentler Pisidia bölgesine bağlanmıştır.

Yunuslar köyünün en değerli eseri ise bilim dünyasında önemli bir yere sahip olan Sidamara tipinde yapılmış olan Herakles Lahti’dir. 1958 yılında bulunan bu mermer lahit üzerinde dört cephede Herakles’in 12 işine ait rölyef ve kabartmalar bulunmaktadır. Roma dönemine MS. 220-260 yıllarına tarihlendirilmektedir. Günümüzde Konya Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Kültürel zenginliğimizi geleceğe miras bırakmak temennisiyle…