Birisiyle kardeşlik ve dostluk kurarken iki şeye dikkat etmek lazımdır.

Evvela karşıki şahısta doğruluk arayacaksın. Ve ondan bunu isteyeceksin. Ancak onda doğruluk gördükten sonra kardeşlik, arkadaşlık bağını kuracaksın. Ta ki doğrululuklarına emin olmadıklarınla arkadaş olmayasın.

Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v) “Kişi kendine benzeyenlerle arkadaş (Dost) olur” buyurmuştur. Eğer sen konuşmada, öğrenmede ortağın, din ve dünya işlerinde arkadaşın olması için şefkatli bir dost edinmek istersen onda şu beş özelliğin bulunup bulunmadığını ara ve bunlar varsa dost edin.

1-Akıllı olmak. Çünkü ahmak dosttan hayır gelmez. Sana faydalı olmak için bir iş yaparken zarar verir. Zira bilmez.

2-Güzel huylu olmak. Kötü huylu kimseler vefasız olurlar. Öfkesini şehvetini yenmeyen kimse kötü huyludur. Öyle bir kimseyi dost edin ki sen ona hizmet ettiğin zaman o seni korusun. Sen onunla konuşup görüştüğün zaman o sana süs versin ve tatlı söylesin. Senden bir iyilik görünce onun değerini bilsin ve bir hata kusur görünce onu kapatsın.

3-Salahtır. Yani hata ve kusurlarını, eksiklerini bilip düzeltmek. Büyük günah işleyen ve işlemekte ısrar eden fasıklarla dost olma. Allah’tan korkan, kötülük işlemekte ısrar etmez ve yapmaz. Hâlbuki Allah’tan korkmayan kimsenin şerrinden emin olunmaz. Çünkü o her an değişmekte saati saatine uymamaktadır.

4-Kanat sahibi olması. (Verilene razı, gözü tok) Dünyaya dört elle sarılı, tutkulu kimselerle yakın olma. Onların dostlukları menfaate bağlıdır ve geçicidir. Haris ile sohbet öldürücü bir zehirdir. Çünkü tabiatı, huyu bukalemun gibidir. Benzemeye ve uymaya eğilimlidir. Belki türlü huylara bürünmekte ustadır. Fakat şu bir gerçek ki Haris kimselerle sohbet edenler, kalkıp oturanlar da haris olur. Nitekim zahit ve temiz insanlarla kalkıp oturanlar rahatı bulurlar.

5-Doğruluktur. Yalancıyla dost olma ki yerinmiştir ve baştan aşağı uğursuzdur. Çünkü o sana uzağı yakın, yakını uzak gösterir, yalan söyler inandırır.

Eğer bu beş meziyeti nefsinde toplayan bir kimse bulamazsan o zaman şu iki esasa göre davranman icap eder.

Ya insanlarla meziyetleri kadar konuşur, kalkıp oturursun veyahut insanlardan ilgini keser, bir tarafa çekilir selameti bulursun(?)

Çünkü kardeşler üç türlüdür. Biri ahret kardeşidir. Onda yalnız dinle ilgili olanları ararsın. İkincisi dünya kardeşidir. Onda yalnız güzel huy ararsın. Üçüncüsü ise alışma kardeşidir ki bunun şerrinden kurtulma çareleri ararsın. Bu öyle bir kimsedir ki onda ne menfaat bulunur ne de onunla vakit geçirilir. Ondan kurtuluncaya kadar onunla güzellikle geçinmeye bakılır. Ta ki ondan nice büyük faydalar ve ibret dersleri alınır. Bir faydası şudur: Onda görülen fenalıklardan çirkinliklerden çekinmek. Nitekim Hz. Peygamber; “Eğer insanlar, başkalarından görüp tiksindikleri şeylerden sakınsalar edepleri kemali bulur, terbiye ediciye lüzum kalmaz.

Tanışan iki kişi arasındaki dostluk hukuku ancak sohbetten, devamlı görüşme, konuşma ve anlaşmadan sonra kurulur.

Dostluk hukukunun yerine getirilmesinde nice adap ve erkân vardır. Nitekim Hz. Peygamber; “İki dost iki el gibidir, birbirini yıkar, temizler” buyurmuştur.

“İki arkadaştan en şefkatli, mürüvvetli ve alçak gönüllü olanı Allah yanında diğerinden daha azizdir.” Hz. Peygamber.

Mürüvvet, Muhabbet, Kadirbilirlik dostluklarda aranacak özellikler olmalı.

(Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Marifetnamesi’nden alıntıdır.)