Bulaşıcı koronavirüsler halk sağlığını sınır aşırı tehdit ediyor

Çin'i Vuhan kentinde ortaya çıkarak dünyaya yayılan yeni tip koronavirüs (2019-nCoV), virüslerin küresel ölçekte halk sağlığını nasıl tehdit edebileceğini bir kez daha gösterdi.

Yeni tip koronavirüsün neden olduğu salgın, enfekte vaka sayısı, can kaybı ve yayılma hızı bakımından, Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (SARS) ve Orta Doğu Solunum Sendromuna (MERS) yola açan koronavirüs salgınlarını geride bıraktı.

Hayvanlardan insanlara mutasyon geçirerek bulaşan ve sonrasında insandan insana yayılan koronavirüsler, son 20 yılda SARS ve MERS gibi salgınlarda da sınır aşırı yayılarak hastalık ve ölümlere yol açmıştı.

Mikroskop altındaki yuvarlak ve taçlı yapıları nedeniyle taç virüs anlamına gelen "koronavirüs" olarak adlandırılan virüs türü, Çin'de ortaya çıkan yeni tip koronavirüsün neden olduğu salgınla yeniden gündeme geldi.

Yeni tip koronavirüs
Aralık 2019'da Çin'in Vuhan kentindeki deniz ürünleri pazarında ortaya çıkan yeni tip koronavirüsün yol açtığı salgın, sınır aşırı salgın hastalıkların ne denli ölümcül sonuçlara neden olabileceğini gösterdi.

Pazarda satılan yarasa ve yılanlardan bulaştığı tahmin edilen yeni tip koronavirüs kaynaklı zatürre, 11 Şubat itibarıyla 1017'si Çin'de ve 1'i Filipinler'de olmak üzere 1018 kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı.

Koronavirüs, Çin ve bölgeleri dışında 24 ülkeye ve Çin'le ihtilaflı Tayvan'a yayıldı. Koronavirüsün bulaştığı kişi sayısı dünya çapında 43 bin 97'ye ulaştı. 

Yeni tip koronavirüs, 2002-2003 yıllarında Çin'den dünyaya yayılan ve SARS'a neden olan koronavirüsten (SARS-CoV) bu yana son 20 yılda en fazla enfeksiyona ve ölüme yol açan koronavirüs oldu.

Hastalığın yarasalarda bulunan bir betakoronavirüsün yılanlara ve oradan da mutasyon geçirerek insanlara bulaşmasıyla ortaya çıktığı tahmin ediliyor.

Salgın şiddetini artırarak devam ediyor.

SARS koronavirüs
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, SARS'a yol açan koronavirüs ilk kez Kasım 2002'te Çin'in güneyindeki Guandong eyaletinde ortaya çıktı. Solunum yolu yetmezliğinden ölümlere neden olan koronavirüs, Çin dışında 26 ülkeye ve Tayvan'a yayıldı ve toplam 8 bin 96 kişiye bulaştı.

Temmuz 2003'e kadar devam eden salgında 9 ayda çoğunluğu Çin'de olmak üzere 774 kişi yaşamını yitirdi. Hastalıktan ölüm oranı yüzde 9,6 oldu.

Virütik bir hastalık olduğu için antibiyotiklerin etkili olmadığı SARS için halen insanlar üzerinde tam etkili bir tedavi bulunabilmiş değil. Koronavirüsün yol açtığı hastalık ancak bazı anti-viral ilaçlar ve semptomları gidermeye yönelik tedavilerle iyileştirilebiliyor.

Hastalığın, yarasalarda bulunan bir betakoronavirüsün misk kedilerine ve oradan da mutasyon geçirerek insanlara bulaşması sonucunda ortaya çıktığı tahmin ediliyor.

MERS koronavirüs
MERS'e neden olan koronavirüs (MERS-CoV) ilk kez Haziran 2012'de Suudi Arabistan'da ortaya çıktı.

Ateş, öksürük, bulantı ve solunum yetmezliği gibi semptomları tetikleyen koronavirüs, Suudi Arabistan dışında 26 ülkeye yayıldı.

DSÖ verilerine göre, Ocak 2020 itibarıyla dünyada 2 bin 506 MERS vakası görüldü, bunlardan 862'si ölümle sonuçlandı, bu vakalarda ölüm oranı yüzde 34 oldu.

Hastalığın yarasalarda bulunan bir betakoronavirüsün develere ve oradan da mutasyon geçirerek insanlara bulaşması sonucunda ortaya çıktığı tahmin ediliyor.

MERS'e karşı tedavi başarısı kanıtlanmış bir aşı bulunmuyor.

SARS, MERS ve yeni tip koronavirüs
Her üç koronavirüste yarasalarda bulunan bir betakoronavirüsün, başka hayvanlara ve oradan da mutasyon geçirerek insanlara yayılması sonucu ortaya çıktığı tahmin ediliyor.

Yapılan laboratuvar incelemeleri, koronavirüslerin SARS'ta misk kedileri, MERS'te develer ve yeni tip koronavirüste ise yılanlar aracılığıyla insanlara yayıldığına işaret ediyor.

Dünya çapında 43 bin 97 kişide görülen yeni tip koronavirüs, etki ve yayılma bakımından, 8 bin 96 kişiyi etkileyen SARS'ı ve 2 bin 506 kişiyi etkileyen MERS'i açık ara geride bıraktı.

Ancak yeni tip koronavirüs yüzde 2 ölüm oranıyla SARS ve MERS'e göre nispeten daha az ölümcül bir seyir izliyor.

Ölüm oranları, SARS'ta yüzde 9,6, MERS'te ise yüzde 34 olmuştu.

Yeni tip koronavirüsün yayılma hızı bakımından ise SARS ve MERS'e göre endişe verici bir üstünlüğü bulunuyor. MERS'in 1000 vakaya ulaşması 2,5 yılı bulmuştu. SARS, 130 günde 1000 kişiye yayılmıştı. Yeni tip koronavirüste ise enfekte kişi sayısı 48 günde 1000'e ulaştı.