İnternet yasağı gündemde ama henüz düzenleme yürürlüğe girmiş değil. Ebeveynler ise bu yeni alışkanlıktan tedirginler…
Ekran Bağımlılığı Nedir?
Uzmanlara göre temelde ekran bağımlılığı, dijital cihaz kullanımının bir tercih olmaktan çıkıp karşı konulmaz bir zorunluluğa dönüştüğü psikolojik bir durumu ifade ediyor. Yaşanan bağımlılık, teknolojik cihazların (akıllı telefon, tablet, bilgisayar vb.) kullanımı üzerinde kontrolün kaybedilmesi, ekran başında geçirilen sürenin giderek artması, ekranlardan uzak kalındığında ise yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması ile görülen bir davranışsal bağımlılık türü olarak niteleniyor.
EKRANDA ÖDÜL MEKANİZMASI
Tıpkı madde bağımlılığında olduğu gibi, ekran bağımlılığında da beynin ödül mekanizması etkileniyor. Özellikle sosyal medya akışları, video oyunları ve anlık bildirimler, beyinde dopamin salgılanmasına neden olarak kişiye anlık bir haz ve tatmin duygusu veriryo. Birey, bu hissi tekrar yaşamak için sürekli olarak ekrana yönelir ve zamanla bu bir döngü haline gelerek bağımlılığa zemin hazırlıyor.
EKRAN BAĞIMLILIĞI YAŞAMI ETKİLİYOR
Ekran bağımlılığı, kişinin sosyal, mesleki, akademik ve ailevi sorumluluklarını aksatmasına, gerçek dünya ile olan bağının zayıflamasına ve yaşam kalitesinin ciddi ölçüde düşmesine neden oluyor. Yaşanan durum oyun oynama veya sosyal medyada gezinme gibi sadece belirli bir aktiviteye yönelik olabileceği gibi, genel olarak ekran karşısında geçirilen her türlü zamanı da kapsayabiliyor.
İŞTE Ekran Bağımlılığı Belirtileri
Ekran bağımlılığını sıradan bir ekran kullanımından ayırmak için belirli semptomları gözlemlemek gerekiyor. Ekran bağımlılığı nasıl anlaşılır? sorusuna net yanıt bulmak için belirtiler, davranışsal, psikolojik ve fiziksel olarak üç ana kategoride inceleniyor.
Davranışsal Belirtiler:
Kontrol Kaybı: Ekran başında planlanandan çok daha fazla zaman geçirmek ve kullanımı bitirme konusunda zorlanmak.
Zaman Algısının Yitirilmesi: Ekran karşısındayken saatlerin nasıl geçtiğini fark etmemek. Günlük yaşam temposunu bu şekilde geçirmeye başlamak.
Sorumlulukları İhmal Etme: İş, okul, ev veya ailevi görevleri ekran kullanımı nedeniyle aksatmak. Sorumlulukları ekran nedeniyle sürekli ertelemek.
Sosyal İzolasyon: Yüz yüze iletişimi azaltarak sanal ortamdaki etkileşimleri tercih etmek, arkadaş ve aile toplantılarından kaçınmak.
Gizli Kullanım: Ekran başında geçirilen süre hakkında aile üyelerine veya arkadaşlara yalan söylemek, durumu gizlemeye çalışmak.
İlgi Kaybı: Daha önce keyif alınan kitap okumak, sanatla ilgilenmek gibi çeşitli hobilere ve aktivitelere karşı ilginin azalması.
Yoksunluk Belirtileri: Cihazlara erişim olmadığında veya kısıtlandığında aşırı sinirlilik, huzursuzluk, kaygı ve boşluk hissi yaşamak.
Psikolojik ve Duygusal Belirtiler:
Ekran başında değilken bile sürekli olarak çevrimiçi aktiviteleri düşünmek veya planlamak.
Gerçek hayattaki sorunlardan, stresten veya olumsuz duygulardan kaçmak için ekranlara sığınmak.
Ani ruh hali değişimleri, depresif duygular ve anksiyete.
Yalnızlık, suçluluk ve umutsuzluk hisleri.
Sanal dünyada elde edilen başarılarla aşırı mutlu olmak, gerçek hayattaki başarısızlıkları ise tolere edememek.
Fiziksel Belirtiler:
Göz Problemleri: Gözlerde kuruluk, yanma, bulanık görme ve dijital göz yorgunluğu.
Baş ve Boyun Ağrıları: Ekran bağımlılığı nedeniyle uzun süre yanlış pozisyonda durmaktan kaynaklanan kronik baş, boyun ve sırt ağrıları.
Uyku Bozuklukları: Ekranlardan yayılan mavi ışık, uyku hormonu olan melatoninin salgılanmasını baskılar. Özellikle gece geç saatlere kadar ekran kullanımı nedeniyle uykuya dalmada zorluk, uykusuzluk ve uyku kalitesinde düşüş görülür.
Kilo Değişiklikleri: Hareketsiz yaşam tarzı nedeniyle kilo alımı veya tam tersi, öğünleri atlama nedeniyle kilo kaybı.
Karpal Tünel Sendromu: Aşırı klavye ve fare kullanımına bağlı olarak el bileklerinde ağrı, uyuşma ve güçsüzlük.
Hijyenin İhmal Edilmesi: Kişisel bakım ve hijyenin ikinci plana atılması.
Fazla Ekrana Maruz Kalma Sonuçları
Kontrolsüz ekran kullanımının bireyler üzerinde kısa ve uzun vadede ciddi sonuçları bulunmaktadır ve bu sonuçlar hayatın neredeyse her alanını olumsuz etkileyebiliyor.
Zihinsel sağlık alanında, araştırmalar aşırı ekran maruziyetinin depresyon, anksiyete bozuklukları, sosyal fobi ve Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi rahatsızlıkların riskini artırdığını ortaya koymakta. Buna paralel olarak, bilişsel yeteneklerde de belirgin bir gerileme gözlemleniyor.
SÜREKLİ BİLDİRİM SESİ
Sürekli bildirimler ve hızlı içerik akışı dikkat süresini önemli ölçüde kısaltır, odaklanma becerisini zayıflatır ve hafıza problemlerine zemin hazırlıyor. Bu zihinsel ve bilişsel zayıflama, kaçınılmaz olarak akademik ve mesleki başarısızlığa yol açıyor.
ÖĞRENCİLERDE BAŞARISIZLIK
Öğrencilerde ders başarısı düşerken, çalışanlarda verimlilik kaybı ve iş performansında ciddi azalmalar sıkça görülüyor. Sosyal alanda ise sanal iletişimin yüz yüze etkileşimin yerini alması, empati kurma becerisini zayıflatarak bireyleri sosyal olarak yalıtılmış hale getirir ve aile içi iletişim kopukluklarının yanı sıra çatışmaları da artırıyor. Tüm bu davranışsal ve psikolojik sonuçlara, hareketsiz yaşam tarzının bir getirisi olarak fiziksel sağlığın kötüleşmesi de ekleniyor. Obezite, duruş bozuklukları, kalp-damar hastalıkları ve diyabet gibi kronik rahatsızlıklar için önemli bir risk faktörü oluşuyor.
