Dünyanın İlk Tarım Anıtı: İvriz Hitit Anıtı

İvriz Anıtı, Halkapınar’ın İvriz mahallesinde bulunmaktadır. Ereğli’ye 12 km uzaklıktadır. İvriz Çayının kenarında Geç Hititler dönemine ait kaya kabartması olarak yapılmış kült anıtıdır.

Eskiçağ medeniyetlerinden olan Geç Hitit krallıklarından birisi de Niğde Kemerhisar’da kurulan Tuvana Krallığı idi. Tuvana Krallığı’nın batı sınırları Konya’ya kadar uzanmaktaydı. MÖ. 727-742 yılları arasında, Tuvana ülkesinin en önemi krallarından olan Warpalawas, Bolkar Dağları’ndan gelen ve Ereğli ovasını sulayan bu su kaynağını görüp, bağ ve bahçelerin içerisine Luvi tanrısı Tarhundas’ın tasvir edildiği bu anıtı yaptırmıştır. Anıtta Tuvana Kralı Warpalawas ve Fırtına Tanrısı Tarhundas tasvir edilmiştir. Fırtına Tanrısı Tarhundas, krala göre daha büyük ölçüde, ellerinde üzüm salkımı ve buğday başaklarını tutmaktadır. Bu Tarhundas’ın aynı zamanda bolluk ve bereket tanrısı olduğu da göstermektedir. Kral ise, daha küçük ve dua eder durumda tasvir edilmiştir. İki figür arasında Luvi dilindeki hiyeroglif yazıda şu sözler yer almaktadır:

“Ben hâkim ve kahraman Tuvana Kralı Warpalawas. Sarayda bir prens iken bu asmaları diktim. Tarhundas onlara bolluk ve bereket versin.”

Bu aynı zamanda yazılı olarak bilinen dünyanın ilk tarım anıtıdır.

İvriz Hitit Anıtı, geçmişteki ünlü seyyahların yazıları ile Hititoloji literatürüne girmiştir. Evliya Çelebi ve Kâtip Çelebi tarafından da varlığı ve öneminden bahsedilen 3 bin yıllık Hitit mirası ve tarımda bereketin simgesi “İvriz Kaya Anıtı”, dünyanın ilk yazılı tarım anıtı olarak doğal güzellikleri ile de ön plana çıkmaktadır. Geç Hitit sanatının en önemli yapıtlarından biridir. Arami, Asur ve Frig etkilerinin görüldüğü Tuvana Krallığı’ndan günümüze gelebilmiş nadir eserlerden biri olan İvriz Kaya Anıtı'nın başarılı bir kopyası İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde sergilenmektedir. İvriz Hitit Anıtı, “İvriz Kültürel Peyzajı” adıyla 2017 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesine girmiştir.

Hititlerin güneye inme politikası ve söz konusu kültür varlıklarının şekillenmesinde ihtiyaçlar ve inançlar en önemli faktörler arasındadır. Hititlerde suyun bir merkezde toplanarak ihtiyaç oranında kullanılması, böylece iyi bir su rejiminin uygulanması tarım toplumlarında ekonomik hattın önemli bir parçası olmuştur. Konya sınırları içerisinde bulunan Hitit Su Anıtlarına örnek olarak; İvriz Hitit Anıtı, Beyşehir’de bulunan Eflatunpınar Anıtı, yine Beyşehir’de Fasıllar, Ilgın’da Yalburt Anıtı da Hititler’den günümüze kadar ayakta kalabilen su sistemi ile bütünleşmiş en güzel anıtsal örneklerindendir. Kültürel ve doğal mirasımıza sahip çıkıp korumamız temennisiyle…