SİLLE KİRİAKON (HIZIR İLYAS) KİLİSESİ

Arapça hadır kelimesi Türkçe’ye Hızır ve Hıdır biçiminde geçmiştir. Hadır, yeşil, yeşilliği çok olan yer anlamındaki ahdar ile eş anlamlıdır. Hızır’a bu ismin kuru yerde oturduğunda altında otların yeşerip dalgalanması, cennet pınarlarından içtiği için bastığı her yerin yeşile bürünmesi sebebiyle verildiği kabul edilmektedir.

Hızır-İlyas benzeri kültler pek çok toplumda ve inanç sisteminde farklı şekillerde tezahür etmiş ve birbirini sürekli etkilemiştir. Bu etkileşimlerden biri de Hızır-İlyas inancı ile Hristiyan inancında önemli bir yere sahip olan Aya Yorgi/Saint Georges kültü arasında Anadolu’da ve bazı İslam memleketlerinde kurulan ilişkide görülür. Bu ilişkide Aya Yorgi/Saint Georges kültünün Hızır-İlyas inancını biçimlendirdiği düşüncesi ileri sürülür. Ayrıca Anadolu’da pek çok yerde Hızır İlyas adına yapılmış zaviyelerde bulunmaktadır.

Konya Sille’de Hızır İlyas Kilisesi adıyla da anılan yapı, Sille’nin Subaşı Mahallesi’nde, Papaz Deresi’ne yakın bir konumda bulunmaktadır. Kayaya oyularak yapılmış olan kilise kapalı Yunan haçı planlıdır. Yapının batısında dikdörtgen planlı bir giriş bölümü (narteks) yer almaktadır. Kuzey, güney ve doğu duvarları at nalı şekilli kör kemerlerle hareketlendirilmiş olan bu bölümün tavanı büyük bir haç kabartması ile bezenmiştir.

Kilise, dört payenin oluşturduğu haç planı ile köşe odalarından oluşmaktadır. Payelerin üzerine kayaya oyulmuş pandantif geçişli birer kubbe yerleştirilmiştir. Doğuda yarım yuvarlak bir ana apsis ile her iki yanında yan apsisler yer almaktadır. Kilisenin bitişiğinde uzun bir koridora açılan mekânlar bulunmaktadır. M.S. 10-11. yüzyıllar arasında inşa edildiği düşünülen eser, 20. Yüzyılda testi atölyesi olarak da kullanılmıştır.

Bu yapının benzer örneklerine Kapadokya bölgesinde rastlanmaktadır. Ayrıca Konya’da Kilistra’da da kayaya oyularak yapılmış yapılar mevcuttur.